deren in het gezin, het levenslot van kinderen
beïnvloedde. De aanwezigheid van broers en zus
sen in het gezin was echter geen constante, maar
voortdurend onderhevig aan verandering. Nieuwe
kinderen werden geboren, sommigen overleden.
Broers en zussen verlieten het gezin tijdelijk om
te gaan werken of keerden er weer terug. Andere
kinderen verlieten het ouderlijk huis voorgoed als
ze trouwden. Verwacht kan worden dat de moge
lijkheden van ieder kind niet alleen beïnvloed
werden door zijn of haar positie tussen de andere
kinderen in het gezin, maar ook door de ervarin
gen en gedragingen van zijn of haar broers en
zussen.
In deze bijdrage onderzoeken we op basis van de
database van de Historische Steekproef
Nederlandse bevolking (hsn) de invloed van broers
en zussen op de migratie- en huwelijkskansen van
Zeeuwse vrouwen.' We zullen onderzoeken in
hoeverre broers en zusters aanwezig waren in de
ouderlijke gezinnen van deze vrouwen. Vervolgens
gaan we in op het belang van migratie en huwe
lijkssluiting in de levensloop en ten slotte bezien
we welke invloed broers en zussen hadden op
deze levenslooptransities. In de volgende para
graaf gaan we echter allereerst in op de mogelijke
verklaringen voor de invloed van broers en zus
sen. Daarbij worden deze zowel gezien als rivalen
en als helpers in eikaars levensloop.
Broers en zussen: rivalen en helpers
Een eerste verklaring voor eventuele verschillen in
levensloop tussen broers en zussen stelt de verde
ling van schaarse hulpbronnen in het ouderlijk
gezin centraal. Op welke wijze investeerden de
ouders afzonderlijk in hun kinderen en welke
taken werden aan welke kinderen toebedeeld?
Kansen die het ene kind kreeg, konden beperkin
gen opleveren voor een ander kind, en andersom.
In veel arbeidersgezinnen bijvoorbeeld kon niet
ieder kind, en vooral niet iedere dochter, na het
afronden van de lagere school in het ouderlijk
huis blijven. Wanneer één dochter thuis werd
gehouden, moesten haar zusters het ouderlijk
huis verlaten en gaan werken. Volgens dit
Het gezin van Jacobus van Haartsen en Adriana van Peenen uit Oostburg, ca. 1915, v.l.n.r. (met geboortejaar): Cathalijntje Jannetje
(1895), Jannetje Cathalijntje (1901), moeder Adriana (1866), vader Jacobus (1857), Maria (1888) en Jacobus Hubrecht (1892),
ca. 1915. Genealogisch Centrum Zeeland, fotocollectie.
Migratie en huwelijkssluiting
19
