reeds gehuwde zussen daarnaast ook eerder aan
een partner kwamen en zij dus ook invloed uit
oefenden als helpers bij de huwelijkssluiting.
Nader onderzoek naar zogenaamde ruilhuwelij-
ken moet hier meer licht op werpen.
Besluit: de invloed van broers en zusters
ln deze bijdrage hebben we de invloed onder
zocht van broers en zusters op belangrijke transi
ties in de levenslopen van jongvolwassen
Zeeuwse vrouwen. Uit de resultaten op basis van
het HSN-materiaal blijkt dat ouders hun kinderen
verschillende taken toewezen afhankelijk van hun
sekse en positie tussen broers en zusters.
Wanneer hun broers en zussen door middel van
een huwelijk het huishouden verlieten, werden
jonge ongehuwde vrouwen ingezet op de
arbeidsmarkt om extra inkomsten te genereren.
Anderzijds 'bevrijdden' meewerkende en lokaal
werkzame broers hun zusters ervan om in betrek
king te gaan. Vrouwen werden door de aanwe
zigheid van veel jongere zussen, die hun plaats
thuis overnamen, het huis 'uitgedrukt'. Het lijkt er
op dat broers en zussen, althans tijdens hun
jongvolwassenheid, vaak invloed uitoefenden op
eikaars levens in de rol van plaatsvervangers.
Intrigerend is de verwevenheid in de levens van zus
sen. Zussen volgden elkaar naar dezelfde soort
bestemmingen. Wanneer de meeste van hun zus
sen getrouwd waren, konden ongehuwde vrou
wen ook trouwen. Broers speelden ook een rol,
maar een relatief veel minder belangrijke. De
seksespecifieke wijze waarop broers en zusters de
migratie en huwelijkssluiting van vrouwen beïn
vloedden, hing nauw samen met de bestaanswij
ze in Zeeland en met regionale en landelijke
arbeidsmarkten. Alhoewel de seizoensvraag naar
veldarbeiders in Zeeland zeer groot was, kozen
arbeidersgezinnen er toch vaak voor om hun
zonen lokaal op het land te laten werken en hun
dochters uit te besteden als meid. Eén reden
hiervoor was dat meisjes niet bij het meest zware
werk ingezet werden en minder betaald kregen
dan jongens. Maar ook in andere sociale groepen
werden zonen vaker ingezet op het eigen bedrijf
of in de ambachtsplaats en werden dochters,
wanneer dat bijvoorbeeld na de dood van een
ouder noodzakelijk geworden was, uit huis
besteed als dienstbode.
De gezusters Dieleman, v.l.n.r. (met geboortejaar): Janna (1873), Elisabeth (1866), Jacomina Martina (1878) en Catharina Jacomina (1875),
ca. 1910. Dochters van Pieter Dieleman en Anna de Bokx. Genealogisch Centrum Zeeland, fotocollectie.
28
Migratie en huwelijkssluiting
