In eerste instantie gaat het om de basale zaken waar
door je je als migrant of nieuwkomer hier staande
kan weten te houden en je weg hier kan vinden,
geholpen door de al hier wonende Nederlanders.
Vervolgens gaat het om het participeren in de
'harde' sectoren in de maatschappij. Want via
deze sectoren krijgen nieuwe groepen de kans te
integreren en zelfs om zich sociaal te mobiliseren.
En dan hebben we het bijvoorbeeld over de parti
cipatie op de arbeidsmarkt. Welke mogelijkheden
hebben de nieuwkomers om te participeren, in
welke sectoren vinden wij hen en hoe zit het met
het binnenkomen in bedrijven, binnenblijven en
met de doorstroom naar de hoogste geledingen.
De werkloosheidscijfers onder zwarte, migTanten-
en vluchtelingenvrouwen en -mannen ('zmv'-
vrouwen en -mannen) zijn hoog, substantieel
hoger dan die van witte Nederlanders. Het werk
loosheidspercentage van alle Nederlanders
bedraagt ruim 6%, van zmv-groepen een kleine
12%, van autochtonen 5°/o (CBS, Statline).
Er zijn verschillen tussen etnische groepen en dat
heeft ook te maken met beeldvorming. In de
jaren 70 werd negatief gesproken over Molukkers,
in de jaren 80 waren het de Surinamers die het
niet goed deden. Nu gaat het vooral om moslim
groepen die negatief beoordeeld worden, en dan
vooral de Marokkaanse groepering. We zien de
aandacht verschuiven, maar we zien ook dat de
sociale mobiliteit in de verschillende groepen toe
neemt. De Surinaamse groepering heeft inmiddels
een belangrijke plaats op de arbeidsmarkt verkre
gen. Velen zijn doorgestroomd naar het midden-
en hoger kader. En dat is bijzonder, in relatief
korte tijd.
Een andere belangrijke sector is het onderwijs. Via
het onderwijs kunnen groepen integreren, inzicht
krijgen in de Nederlandse samenleving en de bij
behorende normen en waarden. En natuurlijk
krijgt men op deze manier betere kansen om te
stijgen op de maatschappelijke ladder en om te
participeren op de arbeidsmarkt. Belangrijk is
natuurlijk dat mensen de kansen die ze krijgen
ook grijpen. Veel groepen zetten zich extra in
voor goed onderwijs voor hun kinderen.
Leerkrachten spelen een doorslaggevende rol als
stimulator en doorverwijzer. Dat pakt niet altijd
even gunstig voor leerlingen uit wanneer leer
krachten negatieve beelden over leerlingen heb
ben en ouders onvoldoende alert reageren om dit
beeld te corrigeren. Het leren van de Nederlandse
taal en het onderwijs biedt mensen zelfvertrou
wen en geeft hen de mogelijkheid te kunnen
communiceren met andere Nederlanders. En dat
zijn natuurlijk belangrijke vaardigheden in een
multiculturele samenleving. Zwarte en witte
scholen, scholen op religieuze grondslag, al deze
scholen hebben voor- en nadelen. Belangrijk in
een multiculturele samenleving is dat ouders keu
zemogelijkheden hebben en de school voor hun
kind kunnen vinden die het beste bij hun kind
past, waardoor het kind zich optimaal kan ont
wikkelen. Nog steeds hebben zmv-kinderen in
vergelijking met witte kinderen een achterstand
op schoolniveau. De zmv-meisjes doen het beter
dan de -jongens (Emancipatiemonitor 2004, scp).
Hoe je woont en waar je woont is ook van invloed
op mogelijkheden voor integratie. Het mooist zijn
natuurlijk de gemengde wijken waar mensen met
verschillende achtergronden elkaar ontmoeten en
samenleven. In veel gevallen hebben we echter
met vormen van segregatie te maken en zie je
witte en zwarte wijken, waar klasse en cultuur
ook nog eens een rol spelen. Woningbouw, ver
deling van huur- en koopwoningen kunnen daar
een rol in spelen. Door individualisering leven
mensen vaak langs elkaar heen. Buurtorganisaties,
maar ook persoonlijke initiatieven kunnen een
belangrijke rol spelen om mensen dichter bij
elkaar te brengen en om samen verantwoordelijk
heid te nemen voor de buurt.
Naast deze factoren is de juridische positie die men
sen innemen van groot belang voor het integra
tieproces. Wanneer je juridisch een Nederlander
bent, heb je een sterke status en ook een sterke
positie op bijvoorbeeld de arbeidsmarkt, in de
politiek en dergelijke. Met een verblijfsvergunning
is de positie al zwakker en met een afhankelijke
verblijfstitel nog zwakker. Het perspectief en de
mogelijkheden worden dan namelijk bepaald
door de mogelijkheden die men vanuit de status
heeft. Kijk maar naar de inburgeringsregelingen,
die bepalen straks welke route nieuwkomers
moeten bewandelen om hier te kunnen integre
ren. Er worden dan wel opleidingen aangeboden,
maar er komt nu ook geld bij kijken en boetes
als je je diploma niet haalt.
Omgaan met verscheidenheid
Verschillen in bijvoorbeeld gender, etniciteit,
levensovertuiging, seksuele voorkeur, klasse en
Nieuwe Nederlanders, toen en nu
85
