loos. De overheid stelde eisen aan het Joodse
onderwijs, aan het rabbinaat, eiste dat rabbijnen
in Nederland werden opgeleid en eiste dat in de
prediking niet het Jiddisch maar het Nederlands
werd gebruikt. Het zijn herkenbare problemen
voor iemand die nu onze kranten leest. Toch kan
men ook in Middelburg en in Zeeland van een
geslaagde integratie spreken. Binnen enkele tien
tallen jaren na de gelijkberechtiging in 1796
waren Joden geïntegreerd in de Zeeuwse samen
leving. Zeeland telde in de negentiende eeuw een
aantal bekende Joodse ondernemingen. Grote
bekendheid genoten de Middelburgse bankiers
huizen Hendrix en Boasson. De familie
Salomonson stichtte weverijen in Middelburg en
Zierikzee en behoorden daarmee tot de grootste
werkgevers van die steden. Enkele Joodse artsen,
zoals Van Lissa en Coronel, bekleedden openbare
functies en waren ook bekend buiten Zeeland. In
Vlissingen was Josef van Raalte in 1875 één van
de oprichters van de Scheepswerf de Schelde.
Dezelfde Van Raalte werd voorzitter van de
Zeeuwse Kamer van Koophandel. In de twintigste
eeuw, voor de Tweede Wereldoorlog, kende
Middelburg Joodse gemeenteraadsleden en een
Joodse wethouder.7 Maar het mooiste voorbeeld
van integratie was wellicht het feit dat op het
platteland van Zeeland tijdens de vorige eeuw
wisseling Joodse vrouwen in Zeeuwse dracht lie
pen. Zoals ook in andere provincies Joden soms
de plaatselijke klederdracht droegen."
Afb. 4.
De ruïne van de synagoge van Middelburg (ca. 1980). Zeeuws
Archief (ZA), 1810 XXII.
Afb. 5.
De ruïne van de synagoge van Middelburg, vlak voor de res
tauratie (1993). ZA 1810 IX.
Terug naar het heden
Toen de synagoge in 1705 werd gebouwd
bestond er een duidelijke reserve ten aanzien van
de Joodse minderheid en de werkelijke integratie
kon pas plaatsvinden na de gelijkberechtiging in
1796, opgelegd door de Franse overheersers.
Maar toen de Joden in 1942 naar Amsterdam
moesten vertrekken was de Middelburgse bevol
king aangeslagen en begeleidden velen hen naar
het station. De synagoge werd in 1944 groten
deels verwoest, maar toen deze in 1994 werd
Afb. 6.
De gerestaureerde synagoge. Foto M. de Vries.
300 jaar synagoge Middelburg
69
