gerestaureerd was de vroegere reserve omgesla
gen in verbondenheid en solidariteit. De hulp
voor de restauratie vanuit de Middelburgse en
Zeeuwse bevolking was overweldigend.
Honderden donateurs steunden de fondswerving
en ook de steun vanuit de christelijke kerken was
groot. Er waren kerken die, tijdens de periode
voorafgaand aan de restauratie, jaarlijks geld
overmaakten voor de restauratie. Ook na de res
tauratie zijn honderden donateurs de Stichting
Synagoge Middelburg, die de synagoge beheert
en onderhoudt, trouw gebleven zodat het de
stichting tot nu toe gelukt is het onderhoud van
de synagoge te garanderen.
De integratie van Joden
De integratie van Joden na de gelijkberechtiging
in 1796 is in Nederland, ondanks zekere aan
loopproblemen, goed en redelijk snel verlopen,
zeker in vergelijking met enkele andere Europese
landen waar een geslaagde maatschappelijke car
rière alleen mogelijk was na een overgang tot het
christendom. Men kan zich afvragen waarom
deze integratie hier beter verliep dan in de
Duitssprekende landen of dan in Frankrijk.
Daarvoor waren twee voorwaarden aanwezig.
In de eerste plaats de 'Vrijheid van Consciëntie', die
sinds 1 579 tot ons nationale politieke en culture
le erfgoed behoort. In een staatkundige entiteit
als de Nederlandse, die vanaf het begin zoveel
diversiteit kende in religieuze tradities, was dit
principe misschien geen hoogstaand ideaal, maar
een absolute noodzaak om als natie te overleven.
Misschien kunnen wij wel spreken van 'polderpo-
litiek avant la lettre'. Het protestantisme kende
meerdere variaties die elkaar min of meer in
evenwicht hielden en het rooms-katholicisme had
ook in de Noordelijke Nederlanden altijd een
aanzienlijke aanhang behouden. In een dergelijke
samenleving is het opleggen van één bepaalde
religieuze traditie onmogelijk. Pogingen daartoe
werden door burgerlijke overheden verhinderd.
Anders gezegd, een religieuze pluriformiteit was
een gegeven waarin ook de Joodse minderheid
een plaats kon krijgen.
In de tweede plaats een bekend talmoedisch principe
'Diena de Malgoeta Diena', vertaald 'de wet van
het land geldt als wet'. Volgens de eigen rabbijn
se code zijn Joden gehouden zich te onderwer
pen aan de wetten van het land waar zij wonen,
mits deze wetten niet leiden tot immoraliteit.
Daarom konden zij goede Nederlanders worden.
Dit talmoedisch principe gaat terug op de brief
van de profeet Jeremia toen deze aan de Joodse
ballingen in Babyion schreef:
'Zoekt de vrede voor de stad waarheen lk u in bal
lingschap heb doen wegvoeren, en bidt voor haar
tot de Heere, want in haar vrede zal uw vrede
gelegen zijn' (Jer. 29 vers 7).
Daarom konden zij goede Nederlanders zijn. Daarom
wordt iedere Sjabbat, in iedere Nederlandse syna
goge, gebeden voor de Koningin en haar familie.
Het waren deze twee principes, 'Vrijheid van
Consciëntie' en 'Diena de Malgoeta Diena', die
een goede integratie na de gelijkberechtiging
hebben mogelijk gemaakt. Voor integratie van
minderheden geldt kennelijk het ook bekende
gezegde 'It takes two to tango'.
Noten
1 Diarmaid Mac Culloeh, Reformatie (2005) en D.F. Blom,
Geschiedenis van Joden in Middelburg (1987).
2 Gustaaf Asaert, De val van Antwerpen en de uittocht van
Vlamingen en Brabanders (2004).
3 Blom, zie noot 1.
4 ld.
5 C.S.M. Rademakers, Leven en werk van Gerardus Joannes
Vossius (1999); A. Offenberg, Menasseh ben Israel, een
biografische schets (2000) en Yosef Kaplan e.a., Menasseh
ben Israel and his World (1989).
6 Blom, zie noot 1.
7 ld.
8 Mozes Heiman Gans, Memorboek (1971).
300 jaar synagoge Middelburg
71
