de West-Afrikaanse kust tegen Europese exportproducten
waren geruild, zeilden de schepen naar Amerika of het
Caribische gebied waar de slaven werden verkocht of ver
handeld tegen suiker of andere Amerikaanse producten.
Vervolgens zeilde men terug naar de Republiek, waar de
goederen werden geveild.
3 Zeeuws Archief (ZA), Directe en Indirecte Belastingen
(DIB) 57, 12 november 1714; Nationaal Archief (NA),
Archief van de admiraliteitscolleges (AA) 2539, Resolutie
admiraliteit Zeeland, 12 november 1714.
4 ZA, Familiearchief Mathias-Pous-Tak van Poortvliet
(MPTvP) 80: Presentielijst van de hoofdparticipanten van
de kamer Zeeland. Vanaf 3 augustus 1711 woonde
Hijgeret de vergaderingen van hoofdparticipanten bij;
J.Th.H. Verhees-van Meer, De Zeeuwse kaapvaart tijdens de
Spaanse Successieoorlog 1702-1713. Middelburg 1986,
bijlage IV. Hijgeret was boekhouder van vijf commissie-
vaarders; H.J. den Heijer, 'Zeeuwse smokkelhandel op
West-Afrika (1674-1730)'. In: Tijdschrift voor
Zeegeschiedenis, jaargang 16, nr. 2 (1997), 146.
5 NA, Nederlandse Bezittingen ter Kuste van Guinea (NBKG)
248-267: processtukken van opgebrachte lorrendraaiers,
1699-1733.
6 Den Heijer, Goud, ivoor en slaven, 116-117.
7 Inhandelen of door ruilhandel verkregen goederen. Dit
werkwoord, dat taalkundig gezien onjuist is, wordt alge
meen gebruikt om de zeventiende- en achttiende-eeuwse
goederen- en slavenhandel op de kust van West-Afrika
aan te duiden.
8 NA, WIC 1152, Processtukken VIissings Welvaren, no 1,
Cargaboek van Vlissings Welvaren, opgesteld door boek
houder Adriaan Hijgeret op 8 december 1714. Grein of
mallegueta-peper ontleende zijn naam aan de (korrel)
vorm.
9 NA, Archief van de Staten-Generaal (SG) 5775,
Processtukken Vlissings Welvaren. Verklaring van opvaren
den van het schip Vlissings Welvaren, 18 juni 1716.
10 NA, Archief van de Tweede (Nieuwe) West-Indische
Compagnie (NWIC) 1152, Processtukken Vlissings
Welvaren, no. 13: extract uit het scheepsjournaal van
Vlissings Welvaren.
11 NA, NWIC 1152, Processtukken Vlissing Welvaren, no 1,
Cargaboek van Vlissings Welvaren, opgesteld door boek
houder Adriaan Hijgeret op 8 december 1714.
12 NA, NWIC 1152, Processtukken Vlissings Welvaren, no. 3-
6: Verklaringen van Franse en Engelse zeelieden, novem
ber 1715.
13 NA, SG 5575, Processtukken Vlissings Welvaren. Notariële
akte van de opvarenden van de Nieuwe Post, 17 juni
1716; NA, NWIC, 1152, Processtuk Vlissings Welvaren, no.
12: Verklaring van schipper Zeerat.
14 NA, NWIC, 1152, Processtuk Vlissings Welvaren, no. 11:
protest van Jacob Guépin tegen de beslagname; NA, SG
5575, Processtukken Vlissings Welvaren. Notariële akte
van de opvarenden van het smokkelschip Vlissings
Welvaren, 18 juni 1716.
15 ZA, Recueils van Citters (RvC) L/7, Memorie van particu
liere schepen die in Holland zijn geëquipeerd en afgeladen
na de kust van Guinea in Africa, 112; Gemeentearchief
Rotterdam (GR), Notariële archieven (Not) 1510/144, 13
mei 1715. Volgens Zeeuwse kooplieden werden particulie
re schepen die in de Hollandse havensteden voor de vaart
op Afrika werden uitgereed ongemoeid gelaten, terwijl de
Zeeuwse schepen in beslag werden genomen.
16 Zie J.H. Kluiver, De souvereine en independente staat
Zeeland. Middelburg 1998.
17 A. Jones, Brandenburg Sources for West African Histrory
1680-1700. Stuttgart 1985, 236-237. Volgens het verslag
van majoor Otto Friedrich von der Groeben van de BAC,
die in 1682-83 een reis naar de Westkust van Afrika
maakte, betrof het de Zeeuwse lorrendraaier Grau-Gat.
Tijdens de vervolging werd het smokkelschip beschoten.
18 NA, NWIC 1152, Processtukken Vlissings Welvaren, no. 9:
notitie van goederen die uit het schip zijn gelicht, 12
december 1715.
19 NA, NWIC 1152, Processtukken Vlissings Welvaren, no 8:
lijst van cargasoen, 8 december 1714. De zak geld bevatte
ruim tweehonderd stukken van achten ter waarde van
520 gulden. De sloep had een lengte van 36 voet en had
800 gulden gekost.
20 ZA, RvC L/13 en NA, Collectie Radermacher (CR), 596, Lijst
van geconfisqueerde schepen, sedert 1714.
21 NA, NWIC 1152, Processtukken Vlissings Welvaren, no. 11.
22 ZA, Archief van de Staten van Zeeland (SvZ) 146,
Resoluties van 25, 28 mei, 30 juli en 26 september 1716;
NA, IvH 353: Klacht van de WIC inzake schadeloosstelling
van het schip Vlissings Welvaren, 16 juni 1716; Den Heijer,
Goud, ivoor en slaven, 281.
23 ZA, Verzameling Verheye van Citters (WvC) 32, 'Recuil
van het raport gedaen door de Borgermeester Caen over
de extraordinaire commissie na Den Hage', december
1716. Door de uitgestrektheid van het Atlantische gebied
en gebrek aan financiële middelen was het voor de WIC
echter onmogelijk om de naleving van het octrooi te con
troleren. Toen bovendien bleek dat de Compagnie zich
vooral op West-Afrika en Brazilië richtte en op grote
delen van Amerika geen directe belangen had, werd in de
jaren dertig van de zeventiende eeuw de handel op
Amerika vrijgegeven tegen betaling van recognitie aan de
WIC. Dit handelsgebied noemde men de tweede klasse
van het octrooi.
24 ZA, MPTvP 79: Octrooi verleend door de Staten-Generaal
116
De zaak Vlissings Welvaren
