Oude relaties
West-Zeeuws-Vlaanderen en de Turks-Arabische
wereld in de middeleeuwen en Nieuwe Tijd
Deel 2. Nieuwe Tijd
Arco Willeboordse
In een vorige Zeeland werd aandacht besteed aan
contacten tussen West-Zeeuws-Vlaanderen en
de Turks-Arabische wereld in de middeleeuwen.
De relaties bleken in dat tijdvak vooral betrek
king te hebben op de handel, religie en politiek.
Een andere conclusie was dat ze vooral verlie
pen via de internationale havenstad Sluis. Tot
slot werd geconstateerd dat de contacten over
wegend vreedzaam waren waar het zakenlui en
pelgrims betrof, maar agressief en militair in
het geval van kruisvaarders en staatslieden.
Ook in de Nieuwe Tijd zijn er contacten tussen
West-Zeeuws-Vlamingen en moslims geweest.
In vergelijking met de middeleeuwen beschikken
we voor deze periode over meer en gedetail
leerdere bronnen. Beide kenmerken maken het
niet mogelijk om een uitgebreid, maar wel een
veelvormig beeld te geven van de West-
Zeeuws-Vlaams-islamitische relaties tussen de
16e en 18e eeuw.
Nieuwe Tijd
Voor een goed begrip van de bedoelde contac
ten in de Nieuwe Tijd is het nodig kort in te
gaan op de politieke situatie in de Turks-
Arabische wereld. Met behulp van een goed
getraind en uitgerust leger wisten de Turkse
sultans eind 15e/begin 16' eeuw hun grondge
bied aanzienlijk uit te breiden. Aan het einde
van de 15' eeuw was het Turks-Osmaanse rijk
de machtigste staat van Europa geworden. In
het begin van de 16' eeuw veroverde het Syrië,
de Levant en Egypte. Op het hoogtepunt van
zijn bloei, c. 1550-1625, strekte het zich uit
van Oostenrijk tot Zuid-Arabië en van de Krim
tot Algiers. Ongeveer de helft van het rijk lag
in Azië (Zuid-Rusland, Turkije en het Midden-
Oosten) en voor een derde deel in Europa (de
Balkan). Ook grote delen van Noord-Afrika
behoorden ertoe.
Het Osmaanse rijk was een autocratische, plurifor
me en religieus tolerante staat, die bewoond
werd door vele volken. Het militair en politiek
machtigste volk was dat van de Turken die
Klein-Azië en de zuidelijke Balkan bewoonden.
Omdat de Europees-christelijke reizigers, han
delaren en diplomaten vooral zaken deden en
contacten hadden met deze bevolkingsgroep
en het Osmaanse rijk dominant was in het
grootste gedeelte van de westelijk-islamitische
wereld, werd de naam Turken in de 15'' en 16'
eeuw min of meer synoniem met islamieten.
Een Turks-Muidens volksverhaal
De Turkse dominantie van het oostelijke
Middellandse Zeegebied en de Levant heeft
mede bijgedragen aan de achteruitgang van de
Europees-Arabische zeehandel. Niet zozeer,
omdat de Turken de handel actief blokkeer
den, maar omdat verhoging van belastingen
de Arabische tussenhandel in goederen en pro
ducten uit het Verre Oosten voor Europeanen
fors duurder maakte.
Over handel, zeevaart en Turken spreekt ook één
van de aardigste volksverhalen uit West-
Zeeuws-Vlaanderen. Van wanneer het verhaal
dateert is niet zeker. Het werd in het midden
van de 19' eeuw op schrift gesteld en luidt in
zijn meest basale vorm als volgt:
Eens, lang geleden, had een aantal zeelui de
Turken op zee een goede dienst bewezen. De
zeelieden kwamen uit Mude, het oude Sint-
Anna ter Muiden, dat in de 13' eeuw een
bloeiende havenstad was geweest, maar daarna
verkommerde tot een onbeduidend stadje aan
het Zwin. Wat de "goede dienst" precies was,
weten we niet; misschien hadden de zeelui de
Turken van een schipbreuk en daarmee een
wisse dood gered. Llit dankbaarheid werden
alle inwoners van Mude naar Turkije uitgeno
digd. Daar werden ze uitgebreid bedankt en
gefêteerd. Uiteindelijk vonden zij het weer tijd
Afbeelding 1
Het wapen van Sint Anna ter Muiden.
Uit www.ngw.nl
130
Relaties met de Turks-Arabische wereld
