De slaven waren betrokken bij uitvallen van "hun"
galeien vanuit Sluis. Vooral bij windstil weer
waren de Staatse schepen een machteloze
prooi voor de wendbare en snel roeiende galei
en. Pas door de afsluiting van het Sluise Gat
door enkele Staatse (vooral Zeeuwse) schepen
werd het 'uytloopen van 's vijants galeyen uyt
't Zwin' sterk bemoeilijkt. Hun bedreiging ('tot
grooten schaade ende ondienst van desen lan
den') werd verder gereduceerd na de zeeslag
bij Sluis op 26 mei 1603, waarin een Staatse
vloot een belangrijke overwinning behaalde op
acht Spaanse galeien. De overwinning had tot
gevolg dat Sluis als Spaanse operatiebasis aan
zienlijk werd verzwakt. De Spanjaarden verlo
ren in de slag 800 man. Of zich daaronder ook
moslims bevonden is niet bekend, maar wel
waarschijnlijk. Even onzeker is of de
Nederlanders tijdens het gevecht
Turken/Noord-Afrikanen hebben bevrijd. Een
ding is wel duidelijk: hun landgenoten gingen
in Sluis een nog zwaardere tijd tegemoet."
De rijke Turkse slaaf uit Istanboel
Een jaar later, begin mei 1604, begon prins
Maurits aan de verovering van West-Zeeuws-
Vlaanderen. Waarschijnlijk uit deze tijd stamt
een ongedateerd verhaal, waarvan de geloof
waardigheid niet vaststaat. Tijdens een zeege
vecht werd één van de Sluise galeien getroffen
door een Staatse kanonskogel. Door de inslag
raakte een Turkse galeislaaf los van zijn roei-
ersbank, waaraan hij vastgeklonken zat. Tot
zijn grote geluk had hij het schot overleefd. In
het besef dat zo'n kans op vrijheid zich nooit
meer zou voordoen, begon hij in de richting
van een Zeeuws schip te zwemmen, een stuk
ketting nog aan zijn enkel. De Zeeuwen
namen hem eerst onder vuur, maar toen hij de
metalen ketting zichtbaar boven water hield,
realiseerden de zeelui zich dat zij te maken
hadden met een gevangene van hun Spaanse
vijanden. Zij haalden hem aan boord, verzorg
den hem en namen dankbaar kennis van zijn
informatie over de Spaanse verliezen en tac
tiek.
Prins Maurits gaf opdracht de man goed te voe
den en te kleden en stelde hem in de gelegen
heid bij hem in dienst te treden. Voor zijn
gevangenname bleek hij in Istanboel een rijk
man en kapitein van een galei te zijn geweest.
Zijn grootste wens was terug te keren naar zijn
vaderland. Mocht dat niet mogelijk zijn, dan
wilde hij voor de Nederlanders wel kapitein
worden van een galei, maar dan met Spaanse
slaven. Maurits ging niet op het laatste ver
zoek in, maar liet hem wel een paspoort
bezorgen. Via Engeland en Barbarije, vertelt
het verhaal, bereikte hij na jaren gevangen
schap weer zijn vaderstad. Daar moet hij aan
het Turkse hof de grote sultan uitgebreid geïn
formeerd hebben over zijn belevenissen - over
Sluis, de grootmoedige prins van Nassau en de
barbaarse oorlogen tussen de christenen.
Evenals bij het volksverhaal van Sint-Anna ter
Muiden schuilt ook in dit verhaal een histori
sche kern.18
Vrijlating van "Turkse slaven"
Na zijn landing op de Noord-Vlaamse kust ver
overde prins Maurits in snel tempo Uzendijke,
Aardenburg en Middelburg. Vervolgens mar
cheerde hij naar Sluis. Voorzichtig als hij was,
prefereerde hij een beleg boven een frontale
aanval." Het grote aantal burgers en man
schappen, de beperkte voorraad levensmidde
len, de geringe mogelijkheden de vesting van
buitenaf te bevoorraden en de hete zomer
leidden al snel tot hongersnood. Spaanse
pogingen om de stad van voedsel en drinken
te voorzien mislukten. Op 30 mei bijvoorbeeld
werd een groep van duizend Turkse gevange
nen, begeleid door 500 soldaten, erop uitge
stuurd om een Spaans transport uit Brugge te
helpen, dat Sluis probeerde te bereiken.
Maurits was echter op de hoogte en versloeg
bij Damme een Spaans regiment dat het trans
port ondersteunde. De manschappen - gevan
gen slaven en reguliere soldaten - keerden
daarop in enige chaos naar de belegerde ves
ting terug. Een aantal Turkse slaven wist van
de verwarring gebruik te maken door te ont
snappen. Er zijn aanwijzingen dat de Spaanse
soldaten zich weinig moeite getroostten om de
vluchtende slaven te achterhalen; hoe minder
slavenmonden om te voeden, des te meer eten
en drinken bleef er voor hen over. De Turken
bezorgden de prins waardevolle gegevens over
de toestand in Sluis.20
Het voedselgebrek raakte de gevangenen nog
meer dan de inwoners en de soldaten. Volgens
Staatse kroniekschrijvers hielden zij zich in
134 Relaties met de Turks-Arabische wereld
