16.2
Ontwerp voor een prent van de Zeeslag bij Doggersbank. Pen en penseel in grijs op papier, 51,5 x 73 cm., ongesigneerd, Nederlands
Scheepvaartmuseum, Amsterdam 1997.4009 (Collectie Vaderlandsch Fonds ter Aanmoediging van 's Lands Zeedienst).
daarvan op een rede.'2 Op een groot stuk van ver
schillende snauwschepen van de Middelburgsche
Commercie Compagnie in het bezit van de ge
meente Middelburg, liggen de schepen keurig op
een rij, zonder dat er sprake is van enig verband of
interactie tussen de schepen. De opdrachtgever zal
het zo gewild hebben: alle schepen goed herken
baar.
In de loop der tijd ontwikkelde Hoog'erheyden
een wat subtielere methode voor het weergeven
van schepen op een rede, volgens een vast stra
mien. Centraal staat meestal een schip en profil. Er
omheen liggen andere schepen, op de spiegel ge
zien onder een hoek van 45 graden. Op deze twee
posities maakte Hoog'erheyden nauwelijks variaties.
Behalve de compositie herhaalde Hoogerheyden
ook delen van de voorstelling, meestal schepen, op
andere schilderijen.13
In zijn laatste jaren worden de composities los
ser en de schilderijen verhalender. Voorbeelden
hiervan zijn onder meer twee schilderijen van de
Britse vloot op de rede van Den Helder in 1799.14
Het hoogtepunt van die ontwikkeling vormen de
schilderijen die zijn gewijd aan de vloot die de Ba
taafse Republiek in 1804 in gereedheid bracht als
ondersteuning voor Napoleons ambities om de
Britse eilanden aan te vallen. In Vlissingen werd
daartoe een eskader - de 'De Bataafse Flottille' -
bijeengebracht, onder bevel van schout-bij-nacht
Carel Hendrik VerHuell (1764-1845). Hoogerheyden
heeft op een van zijn beste werken, 'De Secrete
Macht in de haven van Vlissingen', een goed beeld
gegeven van de omvang van deze scheepsmacht,
waarvan de masten keurig in het gelid lijken te
staan.'5 Het schilderij ontleent zijn kwaliteit aan het
contrast tussen die mathematische mastenreeks en
de levendige voorgrond. Op de kades bevinden zich
tal van soldaten, zeelieden en burgers, bezig met
allerlei activiteiten. (Zie de illustratie op blz. 58.)
De prenten
Op zijn schilderijen toont Hoogerheyden zich een
zorgvuldig chroniqueur van het zeewezen van zijn
tijd. Niet altijd is sprake van een bijzondere ge
beurtenis als een landing of een gevecht, maar de
meeste werken zijn toch terug te voeren op een
specifieke gebeurtenis, zoals de aankomst of het
vertrek van een eskader. De rol van verslaglegger is
bij Hoogerheyden nog sterker in het grafische werk
waaraan hij meewerkte. Hij maakte ontwerpteke
ningen die door graveurs op een koperplaat werden
Engel Hoogerheyden
53
