mate beslist in een vijftal slagen op de Zeeuwse
wateren: het beleg van Veere in mei 1572, de slag"
bij Rammekens in juni 1572, de slag bij Lillo in fe
bruari 1573, de slag bij Bergen op Zoom in januari
1574, en ten slotte het beleg van Zierikzee in het
voorjaar van 1576. Met uitzondering van de ge
vechten bij Zierikzee, werd de Spaanse vloot bij al
deze plaatsen zware verliezen toegebracht en zag
de vijand zich gedwongen zich met groot verlies
aan manschappen en materieel terug te trekken.
Deze verliezen zijn des te opmerkelijker, omdat de
Spanjaarden aanvankelijk een numeriek overwicht
bezaten op de prinsgezinden: zij beschikten over
meer schepen en meer krijgsvolk. Onbekendheid
met de Zeeuwse stromingen en de verraderlijke
zandbanken werden hen echter keer op keer fataal.
Daar kwam bij dat de Zeeuwen zich van sluwe lis
ten bedienden. Zo verijdelden zij in februari 1573
een Spaanse poging om het door de geuzen bele
gerde Middelburg te ontzetten door in het holst
van de nacht de Schelde voor Antwerpen af te slui
ten: hiertoe brachten zij veertien met gruis en steen
geladen schepen in de bocht bij Oordam tot zinken.
De Spaanse schepen konden dientengevolge slechts
een voor een de haven verlaten en vormden bij
Lillo een gemakkelijke prooi voor de Zeeuwse vloot
die hen daar opwachtte.
Nauwelijks een generatie nadat de laatste kruit
dampen in Zeeland waren opgetrokken, besloten de
Staten van het inmiddels soevereine gewest deze
klinkende overwinningen te gedenken. Tussen 1593
en 1602 gaven zij opdracht voor de vervaardiging
van een serie van zes wandtapijten die de ge
noemde gevechten te water moesten uitbeelden
(het zesde is het zogenoemde wapentapijt). Sinds
1604 hangen deze tapijten in de abdij van Middel
burg en vanaf 1972 worden zij tentoongesteld in
het Zeeuws Museum. De wandkleden behoren tot
het belangrijkste erfgoed van Nederland en zijn
vrijwel uniek in hun soort. Zij zijn zeer zorgvuldig
ontworpen en met grote verfijning en oog voor de
tail geweven. In een scenische presentatie veraan
schouwelijken zij alle facetten van de felle strijd op
het water: de Zeeuwse kustlijn met prachtige stads-
silhouetten, de schoonheid van de bollende zeilen
en de kleurige vlaggen van beider vloten, zelfs
vreemde zeedieren die her en der rondzwemmen,
maar ook de gruwelen van de man-teg'en-mange-
vechten, het vergoten bloed en de verdronken
lichamen.
De tapijten zijn een artistiek meesterwerk en
dienden als visuele propaganda voor de Zeeuwse
zaak. Zij straalden de trots en het politieke zelfbe
wustzijn van de jonge soevereine staat uit. Het is
opmerkelijk, zoals de auteur aan het slot van haar
inleiding schrijft, dat de tapijten weliswaar held
haftige momenten uit de eerste jaren van de Op
stand tonen, maar dat zij niet bedoeld waren als
hommage aan individuele krijgshelden of als ver
heerlijking van bepaalde roemrijke oorlogsverrich
tingen. Zelfs g'ing' het er volgens Heyning' niet om,
de belangrijkste momenten uit de strijd te water
vast te leggen (er waren ook andere veld- en zee
slagen geweest) of de persoonlijke herinneringen
van de opdrachtgevers, de leden van de Gecommit
teerde Raden (de gewestelijke bestuurders), in beeld
te brengen. De gebeurtenissen die voor de tapijten
werden uitgekozen, maken duidelijk dat de reeks in
de eerste plaats de totstandkoming van de onaf
hankelijke, soevereine staat van Zeeland illustreert,
een staat die zijn geboorte te danken had aan de
overwinningen in de verbeten strijd in de Schelde-
delta. De uitspraak van de hertog van Alva, dat de
beheersing van dit gebied de sleutel tot het welsla
gen of het mislukken van de Nederlandse Opstand
was, is hier gevisualiseerd.
Over de wandtapijten, de historische achter
grond ervan, de vervaardiging en de verdere ge
schiedenis van de tapijten zelf is nu een voortreffe
lijke studie verschenen van de hand van Katie
Heyning. Om te beginnen worden uitvoerig de his
torische feiten behandeld die op de tapijten zijn af
gebeeld. De ontstaansgeschiedenis van de zes
wandkleden wordt in één doorlopend verhaal uit
de doeken gedaan. Het is een staaltje van voorbeel
dige geschiedschrijving: gebaseerd op gedegen - en
nauwgezet verantwoord - bronnenonderzoek, le
vendig en boeiend - zelfs hier en daar spannend -
geschreven, met een goed evenwicht tussen grote
lijn en detail, en over het geheel genomen in voor-
118
Boekbesprekingen
