aliiHI
zijn maritieme werk heeft artistieke waarde. Van
deze drie kunstenaars is werk in de Zelandia Illus
trate! opgenomen.
Jan Arends (1738-1805)
Jan Arends, geboren in Dordrecht, heeft zijn oplei
ding genoten bij zijn stadgenoot de behangselschil
der Joris Ponse, waarna hij zich nog enige jaren te
Amsterdam verder in zijn vak bekwaamde.2 Daarna
vestigde hij zich te Dordrecht, waar hij zich toe
legde op het schilderen van rivier- en zeegezichten.
Rond 1770 verhuisde Arends naar Middelburg. In
de Middelburgsche Courant van 7 maart 1771
plaatste hij de advertentie: "De Kunstschilder en
Tekenaar J. Arends, welke zederd eenigen tyd alhier
te Middelburg is aangekomen; maakt bekend, dat
hy zig thans verledigd om lessen te geeven in de
Tekenkunst, een Kunst zoo noodig voor de opvoe
ding van Jonge luiden van Rang, om dat men door
haar een smaak verkrygd van de kennisse der
fraaie kunsten etc. Hij tekend ook gezigten van
Buitenplaatzen naar het leeven af, en heeft er reeds
veele voor de eerste luiden van deze Stad tot
genoegen gemaakt: verzoekende zeer vriendelijk de
gunst van alle Kunstlievende: verzekerd een ieder
van een goede behandeling, en woond by D.H. van
Oorspronk op de Vlasmarkt." Of Arends inderdaad
leerlingen heeft gekregen, is onbekend. Wel heeft
hij in de jaren 1771 /'72 van de buitenplaatsen
Duinbeek, Elzenoord, Hoogduin, Lammerenburg,
Middenhof, Oostkapelle, Overduin, Poppenroede
Ambacht, Rijnsburg en Triton series tekeningen
gemaakt. Toen Arends in 1788 naar Dordrecht
terugkeerde had hij voor zover bekend van achttien
buitenplaatsen tekeningen gemaakt. Sommige van
die series werden in meerdere versies uitgevoerd,
soms in Oost-Indische inkt, soms in aquarel. Deze
zorgvuldig gemaakte en zeer gedetailleerde, enigs
zins stijve tekeningen zijn van grote cultuurhistori
sche en topografische betekenis omdat zij de hui
zen en de tuinen van Walcherse buitenplaatsen in
hun volle pracht weergeven. Hoeveel Arends
betaald kreeg voor deze tekeningen, is alleen
bekend van één serie door een post in het kasboek
van Daniel Radermacher, eigenaar van Poppen-
roede Ambacht: "1772, juli 1, Jan Arends voor 12
afteikeningen van mijn Buytenplaats Poppenroede
Ambagt, met lijsten en glazen, in couleuren, idem
nog 12 copyen in Oostindische Inkt, 36.15.8."3
Een aanzienlijk bedrag. Menig jaarloon was lager.
De volgende advertentie waarin Jan Arends
werd genoemd is van 21 maart 1780: "Bij de Boek-
verkooper Johannes Abrahams te Middelburg werd
met goed Succes Ingeteekend op een groote Konst-
prent, verbeeldende de Werf der Admiraliteit van
Zeeland te Vlissingen, zeer naauwkeurig g'eteekend
en zullende in 't Koper gebragt werden door J.
Arends. De Teekening is nog 8 Dagen, bij gemelde
Abrahams te zien. Bij den zeiven zijn ook nog
eenig'e Plaaten te bekomen van de Werf der Oost
Indische Compagnie te Middelburg mede door
gemelde Arends g'eteekend en gegraveerd." Helaas
werden hier geen prijzen vermeld. De prenten zijn
in eerste instantie, hoewel zij hetzelfde formaat en
een onderschrift in het Nederlands en Frans heb
ben, niet paarsgewijs verkocht.
In de loop van de jaren zeventig vatte Arends
het plan op om een boek met daarin een prenten-
verzameling gezichten van Walcheren met een
korte beschrijving uit te geven. Een ambitieus plan
waarvan in de Middelburgsche Courant van o.a.
24 oktober en 18 november 1780 melding werd
gemaakt. "Bij de voornaamste Boekverkoopers in
Nederland, is te zien een fraaije gegraveerde Kunst
plaat, verbeeldende een Gezicht van een Buiten
plaats in Walcheren, waar bij gevoegd is, een
blaadje met de beschrijving van de plaats. Die
nende het een en ander tot eene proeve van een
Prentwerk, onder den tytel van het Arkadisch Wal
cheren. Op welk Prentwerk bij Willem en Johannes
Abrahams Boekverkoopers te Middelburg en alom
kan ingetekent worden op zeer aannemelyke voor
waarden." In de prospectus bij de boekverkopers te
verkrijgen stond dat het ging om een verzameling
"heerlijk uitgevoerde Kunstplaaten, Verbeeldende
de schoonste Gezichten van het bekoorlyke Eiland
Walcheren, doch meest van buytenplaatsen, naar
het leven geteekend door J. Arends, en door de
beste Graveurs van Europa, sierlyk in het koper te
brengen.'M Om de intekenaars een beeld te geven
had Arends een gezicht op Sint Jan ten Heere gete
kend en in Parijs laten graveren door de heren Née
en Masquellié. De intekening liep kennelijk niet
vlot. Eind december 1780 werd dezelfde advertentie
weer geplaatst, plus "En om dat verscheide Liefheb
beren zwaarig'heid maaken op dit werk in te teke
nen, beducht voor deszelfs uitgebreidheid, vermits
in het uitgegeeven Plan, het getal der Plaaten niet
bepaald is, zo diend tot naricht. Dat hetzelve
slechts uit 42 Kunstplaaten zal bestaan, allen door
de beste Graveurs op het Schoonste uitgevoerd, en
Kleine advertenties
19
