Verheye liet de ZI na aan zijn enige zoon
Laurens de Witte van Citters (1781-1862). Bij testa
ment bepaalde Laurens dat als zijn zoon geen
belangstelling had voor de atlas, deze na taxatie
aan het Zeeuws Genootschap te koop moest wor
den aangeboden. Zo wordt het genootschap in
1863 voor 1200 eigenaar van de Zl. Na de koop
werd de atlas, die zich nog altijd op het meestal
onbewoonde kasteel Popkensburg bevond en uit
circa drieduizend afbeeldingen bestond, overge
bracht naar het museum van het genootschap aan
de Latijnse Schoolstraat te Middelburg en bij de
reeds bestaande kleine collectie van het genoot
schap gevoegd.
Meinard Frederik Lantsheer (1819-1877) in 1833. Hij was onder
meer voorzitter van het Zeeuws Genootschap. (ZA, Zei. 111., IV nr.
581)
Beheer
Het genootschap stelde M.F. Lantsheer aan als
conservator. Hij en zijn opvolger F. Nagtglas heb
ben de gehele verzameling beschreven en gecatalo
giseerd, waarbij zij de door Verheye van Citters
aangebrachte ordening handhaafden. Volgens
Nagtglas hadden zij dat mede gedaan vanwege de
door Verheye vervaardigde titelbladen. Deze cata
logus is in de jaren 1879-1880 in twee delen in
druk verschenen. Nadien zijn er nog vier supple
menten in druk uitgekomen.
De in 1913 benoemde conservator K. Heeringa
had grote bezwaren tegen de door Lantsheer en
Nagtglas gebruikte ordening. Bovendien schoot de
zakelijke beschrijving tekort en was er geen num
mering bij de beschrijving aangebracht, wat uiterst
lastig was als een afbeelding opgezocht moest wor
den. Heeringa oordeelde dan ook dat er een nieuwe
catalogus moest verschijnen. Zijn eerste werk daar
toe was alle archivalia uit de atlas te verwijderen.
Verder wist hij te bewerkstelligen dat het genoot
schap in 1914 de getekende kaarten in beheer gaf
aan het Rijksarchief in Zeeland waar zij beter
opgeborgen zouden zijn en bovendien samen met
de verzameling van het Archief door De Waard
beschreven konden worden. De gedrukte kaarten
werden aan de Provinciale Bibliotheek in bewaring
gegeven. Heeringa is overigens niet meer toegeko
men aan het catalogiseren. Door toedoen van
Unger, zijn opvolger, zijn de gedrukte kaarten in
1922 teruggekeerd in de ZL Unger heeft de verza
meling" in vier afdelingen ingedeeld:
1. Gedrukte kaarten en plattegronden, 1931
2. Topografische prenten en tekeningen, 1940
3. Historie en leven, verschenen, 1950
4. Portretten en personalia, 1957
waarvan de catalogi in de periode 1931-1957 ver
schenen. De aanwinsten tot 1995 zijn op dezelfde
wijze beschreven.
Bij het bombardement van Middelburg in 1940
zijn van de ca. 850 aan het Rijksarchief in Zeeland
in beheer gegeven getekende kaarten er ruim 800
verloren gegaan. De Zl, ondergebracht in het
museum van het genootschap in de Wag'enaar-
straat, heeft in de oorlog geen schade opgelopen.
Bij het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog in
september 1939 was de Zl overgebracht naar een
particuliere kluis in de Singelstraat en na het bom
bardement teruggebracht naar het voor oorlogsge
weld gespaarde museum. Dit was geenszins een
veilige plaats. Vanwege het belang van de atlas,
ook en vooral voor de wederopbouw van Middel
burg - de verzameling van de gemeente Middel
burg was verloren gegaan - bood het provinciaal
bestuur van Zeeland aan de helft bij te dragen voor
de aanschaf van een kluis, hetgeen door het bestuur
van het genootschap werd aanvaard. Voorjaar 1944
werd de ZI naar een bewaarplaats in de duinen bij
Zandvoort gebracht. Na de oorlog keerde de Zi
ongeschonden terug in de Wagenaarstraat.
Zl digitaal
11
