i IbTKeh
Kindermoord in Middelburg
Dilemma rondom een vonnis
In mijn verzameling bevindt zich een handgeschre
ven tekst van een gebed, uitgesproken door de
weleerwaarde heer Johannes Henry. Dit gebed is,
blijkens deze tekst, publiekelijk uitgesproken op 10
mei 1784, voordat een vrouw genaamd Theodora
de Steur, voor straf gewurgd zou worden. Deze
Theodora de Steur had namelijk haar pasgeboren
kind om het leven gebracht. In de tekst wordt niet
vermeld waar deze executie heeft plaatsgevonden.
Nader onderzoek heeft aan het licht gebracht dat
de plaats van handeling Middelburg was. Over
Theodora de Steur heb ik geen nadere gegevens
gevonden. Grote delen van het stadsarchief van
Middelburg werden verwoest tijdens de oorlogs
handelingen in mei 1940. Het is daarom bijvoor
beeld niet bekend hoe oud Theodora de Steur was
toen ze stierf op het schavot. Ook over haar maat
schappelijke positie is niets bekend. De straf voor
Theodora de Steur wordt vermeld in een register
van straffen dat zich in het Zeeuws Archief
bevindt.1 Het enige dat aan haar bestaan herinnert
is de aantekening in het register en het aan het
papier toevertrouwde gebed van de Middelburgse
predikant.
Er zijn meer gebeden, vergelijkbaar met dat van
de Middelburgse predikant, voor het nageslacht
bewaard. In de Nasireer Gods2 van Henricus Rave-
steyn, dat in de achttiende eeuw uitgroeide tot
een handboek voor predikanten, treffen we voor
beelden aan van gebeden die gehouden kunnen
worden op een schavot voor een ter dood veroor
deelde misdadiger. De religie speelde daarnaast op
meer momenten een rol tijdens de procedure die
bij de doodstraf gevolgd werd. Vlak voor de execu
tie werd bijvoorbeeld in Amsterdam door een pre
dikant een gebed gehouden in de Vierschaar.
Dominee Johannes Henry, 1746-1809
Johannes Henry was predikant in Middelburg
van 1782 tot zijn dood in 1809. Hij was in
Groenlo in een predikantsgezin geboren, en Mid
delburg was zijn vierde gemeente na Gorssel,
Hasselt en Hien-en-Dodewaard. Op 14 april 1782
wordt hij samen met Hermannus Royaards beroe-
Henk Broersma
Johannes Henry (1746-1809). Predikant te Middelburg 1782-
1809. Kopergravure door G. Koekers, naar diens schilderij,
1800. (ZA, Zei. III. IV nr. 435)
pen te Middelburg en op 22 september van dat
zelfde jaar wordt hij bevestigd.
Johannes Henry moet een goed spreker zijn
geweest. In de Boekzaal wordt namelijk bij zijn
necrologie vermeld dat hij "welbespraakt van
tong" was.3 We zien Johannes Henry tijdens de
jaren in Hasselt dan ook regelmatig optreden als
preses van de classis Zwolle.4 Het houden van een
publiek gebed was een taak die wel aan hem was
toevertrouwd. Daarnaast vernemen we, eveneens
in zijn necrologie, dat de Middelburgse predikant
een man van "zeer regtzinnige gevoelens" was.
Rechtzinnigheid moet in deze context opgevat
worden als het tegenovergestelde van vrijzinnig
heid. Onder vrijzinnig werd verstaan het uiten
van tolerantie ten aanzien van andersdenkenden,
zoals de dissenters, of zelfs rooms-katholieken.5
Het gebed van Johannes Henry
"Het gebed t'welk door den Wel Eerwaarden
Johannes Henry opentlijk op het schavot is uitge
sproken voor dat een vrouwe genaamt Theodora
Kindermoord in Middelburg
57
