ters werd gehouden. "Gy hebt, o God! weleer een
moordenaar aen 't kruis doen gewaer worden uwe
dierbare genade: o God! die is ook haar genoeg.'""
Ravesteyn maakt ook de vergelijking met de
moordenaar aan het kruis.42 Dit was het rolmodel
waaraan terdoodveroordeelden moesten voldoen.
Net als de moordenaar aan het kruis moesten zij
ont vergeving van hun zonden vragen aan God
en zo aan het publiek laten zien dat zij hun straf
verdienden.
In zijn gebed geeft Ravesteyn ook uiting aan
een "innig medelyden met de ontmensten boos
doener". Dit medelijden wordt vooral in verband
gebracht met het feit dat de ziel van de terdood-
veroordeelde verloren dreigt te gaan. Volgens
Ravesteyn loerde de duivel al op de misdadiger
tijdens zijn hele leven. Nu stond de duivel op het
punt om de ziel van de moordenaar "ter Helle tot
de eeuwige tormenten weg te slepen".43 Dat de
duivel op de loer ligt, wordt niet door Henry ver
meld. De Middelburgse predikant probeert met
zijn gebed de ziel van de terdoodveroordeelde te
redden. Hij vermeldt niet wat er gebeurt als dat
mislukt.
Conclusie
De rechtszaak die tegen Theodora de Steur werd
gevoerd in 1784, was, zoals eerder geconstateerd,
in juridisch opzicht waarschijnlijk niet gecompli
ceerd. Uit het gebed is af te leiden dat zij haar
daad bewust had verricht. Haar vonnis wordt
verder ook niet toegelicht in het Register van cri
minele vonnissen. Dit gebeurde wel met vonnis
sen waarvan de juridische omstandigheden
gecompliceerder waren.
Met de maatschappelijke omstandigheden was
het daarentegen heel anders gesteld. Door toe
doen van verlichte ideeën was er in de maat
schappij meer begrip voor de omstandigheden
van kindermoordenaressen. Er was sprake van
medelijden met deze veroordeelden. De wet was
echter in 1784 nog niet aangepast inzake kinder
moorden, en dit stelde de rechters voor een pro
bleem. Zij voelden zich gedwongen om een dood
vonnis op te leggen. Belangrijk in dit opzicht is
dat het vonnis in het openbaar werd voltrokken.
Een dergelijk oordeel moesten de toeschouwers
als legitiem ervaren. Als de rechters aan Theo
dora de Steur een mildere straf hadden opgelegd,
was dat in de ogen van het publiek niet geloof
waardig geweest. De rechters hadden uit medelij
den gehandeld. Via deze passage laat de predi
kant zien dat de rechters zich op zijn minst
bewust waren van het gedachtegoed van de Ver
lichting. Zij stonden voor een moreel dilemma.
In de tijd van het Ancien Régime was voor de
terdoodveroordeelden een belangrijke rol op het
schavot weggelegd. Van hen werd een schuldbe
wuste houding verwacht, net zoals bij de moorde
naar aan het kruis het geval was. Theodora de
Steur nam deze rol niet op zich. Integendeel, vol
gens de predikant was ze verhard en juist niet
berouwvol. Ook dit was een probleem. Op deze
manier boette het vonnis aan legitimiteit in.
De welbespraakte Johannes Henry zag zich op
10 mei 1784 geplaatst voor een lastige taak. Hij
moest voor het samengestroomde publiek zin
geven aan een in maatschappelijk opzicht
omstreden vonnis voor een veroordeelde die zich
niet schuldbewust opstelde. De Middelburgse pre
dikant heeft de problemen rond het vonnis niet
ontkend. Hij prijst de rechters juist dat zij,
ondanks deze problemen, de wet trouw zijn geble
ven. Hij laat daarmee rechters zien die de moed
hadden om de wet toe te passen, ook toen dat
moeilijk voor hen was. Op deze manier probeerde
Johannes Henry het vonnis te legitimeren.
Daarom is het beeld van Theodora de Steur in het
gebed tegenstrijdig. De aanpak van kindermoord
was omstreden in de tweede helft van de acht
tiende eeuw, en het gebed is daar getuige van.
Noten
1. Register van criminele vonnissen 1476-1795. Verzame
ling aanwinsten Gemeentearchief Middelburg. Collectie
aanwinsten, inv nr. 1984.15.
2. H. Ravesteyn, De Nasireer Gods in de bid-konst onderwe
zen en voorgeligt; Ten dienste van studenten, proponenten
jonge leraren (Amsterdam 1735), 594-610.
3. Ibidem, 19 januari 1810, 107.
4. Acta van classis 1748-1781. 28-05-1777, Rijksarchief in
Overijssel. Classis Zwolle van de Nederlandse hervormde
kerk, inv.nr. 5.
5. G. Heitink, Biografie van de dominee (Baarn 2001), 76.
6. Reehts-pleging gehouden met Hendrina Wouters wegens
twee afschuwlyke moorden (Amsterdam 1805).
7. Memorie om bij voorvallende gelegentheden te observeren
in het doen van criminele justitie, Zeeuwse Bibliotheek,
kluis, handschrift 317 B.
Kindermoord in Middelburg
65
