schappelijk opzicht zou dit boek aanzienlijk
waardevoller hebben gemaakt. Nu is Leve de
Koning! helaas een weinig' pretentieus boek met
veel plaatjes en redelijk wat stilistische uitglij
ders. Te vaak zijn die afbeeldingen irrelevant. In
feite geldt dat voor veel informatie in dit boek
over al die pleisterplekken. De samensteller moet
veel genoegen hebben beleefd om al die plaatsen
op te zoeken!
Lo van Driel
A.R. Bauwens en I.H.J. Poissonnier, met een bijdrage
van L.F. van Driel, Met een kus van liefde. Brieven
van Isaac Benteijn, landbouwer op Scherpbier, aan
zijn zuster Willemina, 1778-1794, Bijdragen tot de
geschiedenis van West-Zeeuws-Vlaanderen, nr. 36,
uitgave Heemkundige Kring West-Zeeuws-Vlaande-
ren 2009. 400 blz., ISSN 1381-9542, 24,95.
Een vaardige hand, een innige band met een zus,
een scherp verstand en een beheerste nieuwsgie
righeid, Isaac Benteijn uit Groede bezat al die
eigenschappen. Het leidde tot een drukke corres
pondentie die bewaard is gebleven, waardoor we
ons nu kunnen inleven in de hartsgeheimen tus
sen twee achttiende-eeuwers.
Isaac Benteijn (1738-1799) en zijn zus Wille
mina waren kinderen van een landbouwer. Hun
vader overleed toen de beide kinderen nog geen
tien jaar oud waren. De weduwe, Sara Egberts,
hertrouwde met Francois Luteijn, die de nieuwe
boer werd op de hofstede bij Scherpbier. Hij moet
een grote invloed hebben gehad op de opvoeding
van zijn stiefkinderen. De uitgevers van de brie
ven, A.R. Bauwens en I.H.J. Poissonnier, beiden
deskundigen op het gebied van de geschiedenis
van West-Zeeuws-Vlaanderen, geven in hun uit
voerige inleiding veel bijzonderheden over het
milieu en de leef- en woonomstandigheden van
Isaac Benteijn en zijn zus Willemina.
Willemina trouwde in 1758 met de landbou
wer Jannis Tack, Isaac met Dina Schrijvers, bei
den uit de naaste omgeving. De toen 23-jarige
Isaac Benteijn nam de exploitatie van de boerderij
op Scherpbier voor zijn rekening. Mede door zijn
bestuurlijke functies in Groede behoorde Isaac tot
de vooraanstaande boeren. Na het overlijden van
Jannis Tack hertrouwde Willemina met Johan
Conradi, predikant van Ovezande en Driewegen.
Na diens overlijden trad Willemina voor de derde
maal in het huwelijk, met Jan te Water, dominee
in Wemelding'e.
Het vertrek van Willemina naar Zuid-Beve
land was de aanleiding voor een intensieve en
hartelijke briefwisseling tussen broer en zus.
Weliswaar ontmoetten beiden elkaar regelmatig,
maar de afstand was zodanig dat naast bezoekjes
de briefwisseling het gewenste contact moest ver
stevigen. Zakelijke belangen vormden de directe
aanleiding want Isaac Benteijn behartigde de
zaken van zijn zus. Hij deed dat met genoegen en
zorgde dat alles deugdelijk en accuraat werd
geregeld.
Tussen 1778 en 1793 schreef Isaac Benteijn
vele brieven aan zijn zus. Het overgrote deel
daarvan, 205 in totaal, is bewaard gebleven. De
correspondentie is eenzijdig: alleen de brieven
van Isaac bleven bewaard. Het heeft weinig
gescheeld of ook die zouden zijn verdwenen want
bij herhaling verzocht Isaac zijn zus om brieven
te vernietigen. Dat gebeurde niet. Integendeel, ze
werden met zorg gekoesterd.
De brieven geven, naast de zakelijke aspecten,
inzicht in hetgeen een welgestelde boer in het
laatste kwart van de achttiende eeuw belangrijk
vond. De eigen belangen en die van de weder
zijdse kinderen nemen daarin een belangrijke
plaats in. Ook politieke en religieuze aspecten
klinken in de brieven door. Isaac Benteijn was
gecharmeerd van de nieuwe ideeën zoals die in
Frankrijk vorm werden gegeven. Dat hij daarmee
ook patriot was, zoals Bauwens en Poissonnier
stellen, lijkt een wat voorbarige conclusie. Ben-
teijns ideeën wijzen meer op sympathie dan dat
hij de wens had zich als partijganger te manifes
teren. Met een zwager als predikant kwamen ook
religieuze aspecten aan de orde. Ook daarin
toonde hij zich een man van zijn tijd. De idealen
86
Boekbesprekingen
