beperkt door tijdens de bouw zelf streng toezicht
te houden en zich voordien al persoonlijk te
bemoeien met de aanbesteding van zijn werk. En
hij voegde zich gemakkelijk naar nieuwe wensen
en eisen van opdrachtgevers.
Een van de eerste opdrachten die Levinus de
Bruijne aan het begin van de twintigste eeuw
kreeg, betrof de bouw van de meelfabriek Walze-
molen in Sas van Gent. Te oordelen naar de foto
op bladzijde 10 van het boekje, was het een
prachtig industrieel monument, dat in 2002
gesloopt is. Na 1910 begon het bureau echt goed
te lopen. De Bruijne ontwierp een groot aantal
bedrijfsgebouwen langs het kanaal: weegbruggen,
een groentedrogerij en -zouterij, een gasfabriek,
vlasschuren, een bierbrouwerij en loodsen voor
de firma August de Meyer Et Zn.
Na een korte biografische schets en een inlei
dend hoofdstuk over het werk van De Bruijne
behandelt De Koning een aantal van diens gebou
wen in detail: de Boerenleenbank, het Diaconie
huis en het rusthuis Scheldeoord in Terneuzen,
alsook het huis Avondrust, de hervormde diaco
nie, de gereformeerd-vrijgemaakte kerk en het
prachtige gemeentehuis in Hoek. Vanaf 1918 tot
1946, het jaar waarin hij zich terugtrekt uit het
bureau, ontwerpt en bouwt De Bruijne ook grote
hoeveelheden woningen voor nieuw opgerichte
woningbouwverenigingen in Zeeuws-Vlaanderen.
In twee slothoofdstukken (waarvan de titels
de inhoud overigens niet goed dekken) wordt het
Nachleben van het architectenbureau behandeld
tot aan 2000, wanneer het bureau opgaat in een
samenwerkingverband. In een mooi 'Slot' geeft
Johan de Koning een waardering van het werk
van Levinus de Bruijne en zijn zoons, dat hij ook
in ruimer historisch en architectonisch verband
weet te plaatsen.
Het aardige van architectuur is dat het de
enige kunst is die gratis op straat te kijk staat.
Voor beeldende kunst, schilderkunst, literatuur,
muziek enzovoort moet je naar binnen (en
meestal betalen), voor bouwkunst hoefje maar de
straat op te lopen. Johan de Koning, die zelf
architect is, maakt uitstekend duidelijk wat de
verdiensten van het architectenbureau De Bruijne
zijn. Aan de hand van zijn beschrijvingen van de
door De Bruijne ontworpen gebouwen die nog
bestaan, kun je leuke en leerzame wandelingen
door een aantal Zeeuws-Vlaamse gemeenten
maken.
Frits Smulders
Noten
1. Voor een volledig overzicht, zie www.zeeuwsarchief.nl/
archiefwinkel/zeeuwsekaternen.htm.
2. Zie www.industrieelerfgoedzeeland.nl/tag/gotzen.
Diederik Veerman (red.), Tegenpolen. Op expeditie
naar contrastrijke poolgebieden. Walburg Pers,
Zutphen 2008. 176 blz. ISBN 978-90-5730-574-
4, 29,95.
Tegenpolen is gewijd aan de ontdekking van de
poolstreken in verleden en heden. Zoals de titel al
aangeeft, komen zowel het arctische gebied ais
Antarctica aan bod. Speciale aandacht wordt
besteed aan het Nederlandse aandeel in deze ont
dekkingstochten en aan de bedreigingen van de
arctische en Antarctische natuur.
Typisch Zeeuwse aspecten zijn er overigens
maar weinig. Weliswaar is Michiel de Ruyter in
zijn jonge jaren op walvisvaart geweest, maar dat
zouden we nu nog nauwelijks weten als hij niet
op zijn oude dag een befaamde zeeheld zou zijn
geworden. Bij Sjef van Dongen ligt dat net
andersom: toen hij een gewaardeerd Zeeuws
bestuurder werd, lag zijn poolavontuur al ver
achter hem. De meteoroloog Buys Ballot werd in
Kloetinge geboren, maar verliet Zeeland met zijn
ouders al enige weken later, om er nooit meer
terug te keren. Van groter belang zijn de bijdra
gen die het Nederlands Instituut voor Ecologie,
Centrum voor Estuariene en Marine Ecologie te
Yerseke en de Zeeuwse bioloog Ko de Korte aan
het poolonderzoek leveren.
Boekbesprekingen
119
