Zeeland, eerste stuk', in: Archief. Vroegere en latere mede
delingen voornamelijk in betrekking tot Zeeland uitgege
ven door het Zeeuwsch Genootschap der Wetenschappen
(Middelburg 1954), p. 53-54; I. van Loo, 'Kaapvaart,
slavenhandel en smokkelhandel: De Zeeuwse risicovolle
scheepvaart in de Gouden Eeuw (1585-1800), een inlei
ding', in: Zee/and. Tijdschrift van het Koninklijk Zeeuwsch
Genootschap der Wetenschappen 15.3 (2006), p. 105-
108.
25. Paesie, 'Van monopolie naar vrijhandel', p. 106-108.
26. C.R. Boxer, The Portuguese Seaborne Empire, 1415-1825
(New York 1969), p. 171.
27. Paesie,'Van monopolie naar vrijhandel', p. 110-111.
28. Paesie, Lorrendrayen op Africa, p. 248-255.
29. Ibidem, p. 77 en 86.
30. W.S. Unger, Het Archief der Middetburgsche Commercie
Compagnie (Middelburg 1951).
31. Unger, 'Bijdragen tot de geschiedenis, I', p. 133.
32. W.S. Unger, 'Bijdragen tot de geschiedenis van de
Nederlandse slavenhandel, II. De slavenhandel der Mid-
delburgsche Commercie Compagnie, 1720-1809', in: Eco-
nomisch-Historisch Jaarboek, deel 28 (1961), p. 3-148.
33. De MCC heeft in haar bestaan twee kaperschepen uitge
reed. Zie: Unger, 'Bijdragen tot de geschiedenis, II', p. 8 en
14.
34. Paesie, Lorrendrayen op Africa 72-75, p. 111-113 en 143.
Ook in andere opzichten zijn er overeenkomsten met
de lorrendraaierij. Bij de oprichting van de MCC waren
nagenoeg alle directeuren voormalige reders van lor-
rendraaiers. Veel schippers op compagnieschepen hadden
daarvoor in de smokkelvaart gezeten en type en grootte
van de compagnieschepen kwamen sterk overeen met die
van lorrendraaiers.
35. Unger, 'Bijdragen tot de geschiedenis, II' 5, p. 7-9; C.
Reinders Folmer-van Prooijen, Van goederenhandel naar
slavenhandel. De Middelburgse Commercie Compagnie
1720-1755 (Leiden 2000), p. 90-91 en bijlage IXb.
36. Unger, 'Bijdragen tot de geschiedenis, II', p. 4-5 en 16.
37. http://www.slavevoyages.org.
38. J.M. Postma, The Dutch in the Atlantic Slave Trade 1600-
1815 (Cambridge 1990), p. 320-348.
39. J. Parmentier, 'De rederij Radermacher Ft Steenhart
(1730-1741). Zeeuwse Guinea-vaart en slavenhandel met
Zuidnederlandse participatie', in: Tijdschrift voor Zeege
schiedenis, 11 (1992), p. 143; Den Heijer, Goud, ivoor en
slaven, p. 361-363; Reinders Folmer-van Prooijen, Van
goederenhandel naar slavenhandel, p. 148.
40. J.M. Postma, 'A reassessment of the Dutch Atlantic slave
trade', p. 126-133.
41. J.J.B. Kuipers en J. Francke, Geschiedenis van Zeeland: De
canon van ons Zeeuws verleden (Zutphen 2009), p. 128.
Als bronnen worden genoemd: Unger, 'Bijdragen tot de
geschiedenis, II'; Postma, The Dutch in the Atlantic Slave
Tradeen M. Rediker, The Slave Ship: A Human History
(London 2007).
42. P.C. Emmer, De Nederlandse slavenhandel, 1500-1850
(Amsterdam 2003), p. 185-206.
43. L.C. Vrijman, Slavenhalers en slavenhandel (Amsterdam
1937), p. 181; Unger, 'Bijdragen tot de geschiedenis, II', p.
87-92; Emmer, De Nederlandse slavenhandel, p. 168-172.
44. ZA, Verzameling Verheye van Citters (WvC), 51 d, 'Regle
ment voor de Societeyt ter Navigatie op Essequebo en
annexe rivieren', artikel 17; FJ.A. Broeze, 'Rederij', in:
F.J.A. Broeze, J.R. Bruijn en F.S. Gaastra (red.), Maritieme
geschiedenis der Nederlanden, deel 3 (Bussum 1977), p.
99-103 en 106-126.
45. ZA, Archief J.C. Clement, p. 79, Grootboek Jan Wijbo en
vrouw Catharina Lacroix, 1737-1763.
46. Reinders Folmer-van Prooijen, Van goederenhandel naar
slavenhandel, p. 145.
47. Nationaal Archief, Archieven Admiraliteit Zeeland 2561 -
2564, Exportvergunningen van buskruit, verleend aan
boekhouder Andries van der Poest voor het schip Maria
Jacoba, 24 juli 1745, 26 november 1746 en 4 september
1749.
48. ZA, Archief Daniël Radermacher (DR), p. 6-12, Journalen,
grootboeken en balansen, 1754-1803. De slavenhalers
waren: Prins Willem, Avontuur, Carolina Medioburgensis,
Jonge Ruyter en Prinses Royaal.
49. P.M. Netscher, Geschiedenis van de koloniën Essequebo,
Demeraryen Berbice, van de vestiging der Nederlanders
aldaar tot op onzen tijd ('s-Gravenhage 1888), p. 89-126;
J.P. van de Voort, De Westindischeplantages van 1720-
1795. Financiën en handel (Eindhoven 1973), p. 30; Zie
verder: Roos, Zeeuwen en de Westindische Compagnie.
50. Geciteerd uit: Unger 'Bijdragen tot de geschiedenis, I', p.
166. Debiet of afzet.
51. ZA, DR 11, Balans grootboeken, 1754-1769.
52. A.A. Fermin, Cacao in Middelburg: Archiefonderzoek naar
de opkomst en de neergang van de Middelburgse Cacao-
en chocoladeindustrie, 1703-1869 (niet uitgegeven
scriptie Universiteit Leiden 1991); E. van Wijk, 'Chocola
demolens en de Fak Brouwers', in: De Wete, gedaan aan
de leden van de Heemkundige kring Walcheren 1998-2
(27), p. 2-11.
Zeeuwen en de slavenhandel
13
