Het tumultueuze leven van Marcus Boeren,
schoolmeester op Noord-Beveland
Allie Barth en Huib Uil
De meester in Kortgene
De koninklijke weg voor de benoeming van een
schoolmeester, die tevens als voorzanger fun
geerde, was in de achttiende eeuw het bijeenroe
pen van het collegium qualificatum, een vergade
ring van de kerkenraad met vertegenwoordigers
namens het burgerlijk bestuur en de ambachts
heer. Dat gezelschap stelde de nieuwe functiona
ris aan. Deze benoeming moest vervolgens door
de classis worden goedgekeurd. Het onderwijs
was in de zeventiende en de achttiende eeuw
vooral een zaak van de kerkelijke overheden.
Doorgaans bekleedde de schoolmeester in de dor
pen en kleine steden ook de ambten van voorlezer
en voorzanger. Dat betekende in theorie de aan
stelling van een man van onbesproken gedrag. De
praktijk was weieens weerbarstiger.
Van zijn inkomsten als onderwijzer alleen kon
de meester doorgaans niet leven, vandaar de bij
baantjes. Het schoolmeesterschap betekende
evenmin toegang tot de intellectuele elite in de
plaatselijke gemeenschap. Die was voorbehouden
aan de dominee, de baljuw en eventueel de nota
ris. Op subtiele wijze kwam dat tot uiting in de
benaming van de vrouwen. Zo werd de domi
neese aangesproken met 'mevrouw'. De vrouw
van de schoolmeester moest het met 'juffrouw'
doen. Daarmee werd trouwens ook aangegeven
dat zij en haar man enige status hadden, want de
andere vrouwen hadden geen aanspreektitel.
Op 7 september 1712 kwam in Kortgene dat
collegium qualificatum bijeen. Met meerderheid
van stemmen besloot men Marcus Boeren, onder
meester "op de Swaluwe", te benoemen tot school
meester in de Noord-Bevelandse smalstad. De
goedkeuring door de classis Walcheren was een
formaliteit. Op 30 oktober begon Boeren met zijn
werkzaamheden. Hij leerde niet alleen de kinde
ren van Kortgene rekenen, lezen en schrijven,
maar zong in de kerkdiensten de psalmen voor en
was bovendien koster. Marcus was, toen hij zich
in Kortgene vestigde, getrouwd met Claasje Kluit,
afkomstig uit Zwijndrecht. Zij kregen een aantal
kinderen, waarvan we Laurens Boeren kunnen
-sr - a -
Adriaen van Ostade (1610-1685), de schoolmeester, ets, circa
1650-1660.
noemen, die aanvankelijk ook voor het school-
meestersambt koos. Claasje overleed op 27 april
1725 in Kortgene. Marcus hertrouwde met Maria
van de Linde, die op 23 juni 1748 het tijdelijke
met het eeuwige verwisselde.'
Hoe Marcus Boeren school hield, waar het
schoolgebouw was en hoeveel kinderen er de
school bezochten? We weten het niet. Het zal
allemaal niet afgeweken hebben van wat toen
gebruikelijk was. We komen hem in Kortgene, net
als later in Colijnsplaat, in bijzondere situaties
tegen, die niets met het onderwijs van doen heb
ben. Zo moet de schoolmeester een lapje grond in
eigendom of in pacht hebben gehad, waarop hij
vermoedelijk zijn eigen groente teelde. Op 1 okto
ber 1717 kreeg hij namelijk de opdracht om in de
vergadering van de kerkenraad te verschijnen.
Het gerucht ging dat hij dronken was geweest en
had gevochten. Tegen de vrouw van een "Paeps
man" had hij zich op sarrende wijze uitgelaten,
dat ze te belangrijk was voor veldwerk en dat ze
beter koffie en thee kon gaan zitten drinken.
Haar man was daarop verhaal komen halen en
Tumultueus leven
19
