Boekbesprekingen
Kees Bos en Jan Willem Bosch, met medewerking
van Gerrie Andela, Jan van Mourik en Jan Zwemer,
Landschapsatlas van Walcheren. Inspirerende spo
ren van tijd. Koudekerke, Bos Et Böttcher, 2008.
414 blz., met vele kaarten en afbeeldingen. ISBN
978-90-77525-15-9. 69,50.
Een salontafelboek. Dat is de eerste indruk als je
dit kloeke werk in handen neemt (met één hand
gaat het niet). Dit loodzware boek lees je niet in
een hoekje bij de haard, het vraagt om een ste
vige tafel. De indruk van een luxueus plaatwerk
blijft bestaan als je het boek openslaat. Een rijk
dom aan prachtige illustraties straaltje tegemoet:
oude en moderne kaarten, reproducties van pren
ten en tekeningen, oude en recente foto's. Alleen
al het bekijken van dit illustratiemateriaal
bezorgt de lezer een paar plezierige uurtjes. Je
zou bijna vergeten dat er ook nog tekst in staat,
en zelfs veel tekst. De Landschapsatlas van Wal
cheren is, ondanks de aanvankelijke indruk, geen
plaatjesboek, en het is ook geen atlas, al staan er
veel kaarten in afgebeeld.
Waar gaat het boek over? Zoals de ondertitel
zegt, bevat het "sporen van tijd". De Landschaps
atlas is een systematische historische beschrij
ving van de geschiedenis van het Walcherse
landschap. De hoofdauteurs zijn dan ook een geo
graaf en een landschapsarchitect, Kees Bos en
Jan Willem Bosch, die beiden reeds decennialang
op Walcheren werkzaam zijn; zij hebben zich
voor enkele speciale onderwerpen laten bijstaan
door andere deskundigen. De tekst is hoofdzaak,
ondanks het glossy aanzien van het boek. Die
tekst vormt een boeiend verhaal over het land
schap van Walcheren, met zijn natuur, zijn boer
derijen, dorpen, steden en buitenplaatsen, voor
treffelijk geïllustreerd door het rijke en goed
geselecteerde beeldmateriaal.
Bijzondere aandacht gaat terecht uit naar de
buitenplaatsen, die eens de trots van Walcheren
waren. Auteur Bosch wijst erop dat deze buiten
plaatsencultuur maar een korte periode heeft
geduurd, en dat er helaas bijna niets van is over
gebleven. Aan deze periode dankt Walcheren zijn
erenaam 'de Tuin van Zeeland'. De buitenplaat
sencultuur was bij uitstek een stedelijk verschijn
sel dat uitging van de rijke kooplieden van Mid
delburg en Vlissingen. Het platteland van Wal
cheren had zijn agrarisch hoogtepunt toen al
achter de rug. Door de voortdurende waterover
last was Walcheren allang niet meer het vrucht
baarste deel van Zeeland. Dat leverde juist kan
sen op voor de buitenplaatsen, want er was
gemakkelijk aan grond te komen. Een soortgelijke
ontwikkeling deed zich voor bij Amsterdam, waar
de rijke kooplieden hun buitenplaatsen stichtten
op de schrale natte veengronden langs de Vecht.
Ook de moderne geschiedenis krijgt alle aan
dacht, in het bijzonder de ontwikkeling van de
steden Middelburg en Vlissingen. Terecht wordt
erop gewezen dat deze steden een eervolle plaats
innemen door hun kwaliteitsvolle volkswoning
bouw in de eerste helft van de twintigste eeuw.
Ook werd de herverkaveling van Walcheren na de
overstroming van 1944/'45 begeleid door een
zorgvuldig opgesteld landschapsplan, ook al werd
op de uitvoering flink bezuinigd. De snelle ont
wikkeling van verkeer en recreatie hebben echter
geleid tot een sterke verrommeling van het land
schap, mede door een steeds grotere verslapping
van het ruimtelijke-ordeningsbeleid.
En hier komen we bij het laatste hoofdstuk,
een toekomstvisie, waarin Jan Willem Bosch
ingaat op een aantal mogelijke toekomstscena
rio's. Zoals de ondertitel van het boek al aan
geeft, laat hij zich daarbij inspireren door de
bloeitijd van het Walcherse landschap in de tijd
van de buitenplaatsen. Hij pleit er dan ook voor
om Walcheren om te vormen tot een exclusieve
woonomgeving, daarbij gebruikmakend van de
natuurlijke potentie van het landschap.
Deze ideeën worden geïllustreerd met inspire
rende panoramatekeningen, die herinneringen
oproepen aan de pionier van de landschapskunde
(en adviseur bij het landschapsplan voor Walche
ren tijdens de herverkaveling) prof. J.T.P. Bijhou
wer.
Een bijzonder onderdeel van het boek wordt
gevormd door de bladzijden 78 t/m 97, waarop het
74
Boekbesprekingen
