Leiden bevrijd door de Zeeuwen (1574)
Doeke Roos
'Aari de dapperheid der Zeeuwen hadden, naast
God, de Leidenaren hun ontzet te danken.'1 Met
de Watergeuzen begon in Den Briel in 1572 de
victorie tegen de Spaanse overheerser. Daarna
was Vlissingen de eerste stad die vrijwillig de kant
van Willem van Oranje koos. Dit zijn gegevens die
in elke canon van de vaderlandse geschiedenis
terugkeren, evenals het beleg van Leiden dat twee
jaar later werd gebroken. Maar door wie? Door
Zeeuwen?
Toen Don Fernando Alvarez de Toledo, Hertog van
Alva, in 1572 vernam wat zich in Den Briel had
afgespeeld, merkte hij op dat hem dat niet al te
zeer verontruste. Het nieuws van de Vlissingse
opstand schokte hem echter zozeer, dat hij 'de
haren uit zijn schedel en baard trok
Leidenaren herdenken elk jaar op 3 oktober groots
hun zogeheten Ontzet, maar de Vlissingers laten
de 6e april, hun bevrijdingsdag, stilletjes voorbij
gaan. En ook de rol van Zeeuwen bij Leidens Ont
zet krijgt in de geschiedschrijving weinig aandacht.
Tijd om daar eens bij stil te staan.
De Zeeuwse geuzen, ook wel rebellen genoemd, en
hun overmacht op het water
Wie waren de Zeeuwen die ver van hun Zeeuwse
wateren Leiden ontzetten? Direct na 6 april 1572,
toen de Spanjaarden uit Vlissingen waren ver
jaagd, werd de Zeeuwse schipper Ewout Pieters
zoon Worst als admiraal van de Zeeuwse vloot
aangesteld. Zijn strijdmakkers hadden hem tot
hun leider benoemd. Na zijn dood, kort na het
begin van de Opstand, bekleedde zijn zwager
Bouwen Ewoutszoon deze functie, waarna Wil
lem, Prins van Oranje, ingreep en de traditie her
stelde om een man van adel aan het hoofd van
het zeewezen aan te stellen. Dit was jonker Lode-
wijk van Boisot. Bouwen Ewoutzoon werd vice-
admiraal.
Historicus Van Meteren constateerde in zijn in
1663 verschenen Historiën: 'ende sinds is dat
ambt van admiraal van Zeeland aan edellieden
gegeven ende niet meer aan zeevarende lieden.
Vaak hadden deze adellijke admiralen geen of
Jht's Vaier wi/lems beeUr. Verlojfer van ons limit-,
%<st hebt J f Jtaals jekeert opt punt van urn verfëmfit-
Wat helt yr loots beleeft! een wereh-vol terloops
De tvt p- van Paapjeh. jhm Geux .van Ludter/ch envanDoopJch
Uw leueht.uw moeit me lift, uw zorjh, uwjoêit en lloêit
Verireef, metCö)t, letjuk vont lichaam en t oemoèlt.
JjC.*arrfc,lr. J "2
Willem I (1533-15841. graaf van Nassau, prins van Oranje,
stadhouder van Holland, Zeeland. H. Bary, ets en gravure,
13,3 x 7,8 cm. 1559-1584, met gedicht van G. Brandt. Zeeuws
Archief, Zelandia Illustrata IV-0054.
weinig ervaring in het varen en vechten.
Ondanks de verdiensten van luitenant-admiraal
Van Boisot waren de Zeeuwse kapiteins weinig
ingenomen met hun adellijke admiraal en er was
altijd een man van de praktijk als vice-admiraal
aangesteld.
Bekende Zeeuwse vice-admiralen in de jaren
van de Opstand waren Joos de Moor en Adriaen
Willemszoon, die zich in 1574 ook onderscheid
den bij het Ontzet van Leiden. Terwijl op het land
de Spaanse troepen superieur waren, moesten zij
106
Leiden bevrijd door de Zeeuwen
