Boekbesprekingen
Victor Enthoven (redactie), Een haven te ver. De
Britse expeditie naar de Schelde van 1809, Nijme
gen 2009, 365 blz., illustraties, foto's, kaarten.
ISBN 978-94-60040-34-4, 24,95.
Vorig jaar was het tweehonderd jaar geleden dat
de (mislukte) Britse expeditie naar de Schelde
plaatshad. Een belangrijke gebeurtenis, die niet
alleen Zeeland raakte, maar gevolgen had voor
het verloop van de Napoleontische oorlogen in
heel Europa. Zowel Frankrijk als Engeland
besefte het belang van de Westerschelde en de
betekenis van Vlissingen en Antwerpen. Doel
van de Engelse invasie was de vernietiging van
de Franse oorlogsvloot in de haven van Antwer
pen. Om dit doel te bereiken was het nodig dat
een omvangrijke Britse expeditiemacht bezit nam
van Walcheren en een doorgang door Zuid-Beve
land forceerde. De invasie werd een fiasco. De
Franse vloot in Antwerpen werd niet vernietigd
en de Britse expeditiemacht was na een aantal
maanden gedwongen de aftocht te blazen. De
mislukte invasie betekende de opmaat voor de
bezetting van Nederland door Frankrijk in 1810.
Voor de Engelsen bleek Antwerpen een 'haven
te ver'. Hoe was dat mogelijk? Niet, zoals sommi
gen nog steeds ten onrechte denken, vanwege de
'Zeeuwse koortsen' die onder de Britse soldaten
vele slachtoffers maakten. Wel, zo komen we uit
de verschillende bijdragen te weten, als gevolg
van de vele tactische en strategische fouten die
de legerleiding maakte. De Britten stootten niet
snel genoeg door en waren te veel tijd kwijt met
het beleg, het bombardement en de inname van
Vlissingen. Kostbare tijd, die de Nederlandse en
Franse verdedigers in de gelegenheid stelde een
verdediging op te werpen waardoor Antwerpen
kon worden behouden.
Het boek beperkt zich niet tot een beschrij
ving van de gebeurtenissen in 1809. Integendeel,
slechts drie van de in totaal tien hoofdstukken
zijn gewijd aan de daadwerkelijke militaire expe
ditie. De overige zeven gaan in op verschillende
zaken die aan het hoofdonderwerp zijn gerela
teerd, zoals de situatie op Walcheren aan de voor
avond van de invasie, de ontwikkeling van
nieuwe wapens (de door William Congreve ont
worpen raket), de verslaggeving van de oorlog in
de pers en de gevolgen van de expeditie voor de
stad Vlissingen.
Het zijn stuk voor stuk goed leesbare en
buitengewoon fraai geïllustreerde verhalen
geworden, geschreven op basis van primaire
bronnen en door mensen die weten waar ze het
over hebben. Zeker voor een auteur als Tobias
van Gent, van wie in 2001 een boek over de
Engelse invasie van Walcheren is verschenen, zal
het onderwerp gesneden koek zijn. In geuren en
kleuren beschrijft hij de verdediging van Wal
cheren door de Fransen en Hollanders, de Britse
landing bij Breezand, de inname van Veere, de
capitulatie van Middelburg, en de overgave van
Vlissingen.
Het is echter jammer dat zijn verhaal zo veel
overlapping vertoont met de bijdrage van eindre
dacteur Victor Enthoven, die weliswaar ingaat op
de militaire operaties op Zuid-Beveland, maar
toch ook uitgebreid de gebeurtenissen op Walche
ren beschrijft die al in het voorgaande hoofdstuk
door Van Gent onder de loep zijn genomen. Een
wat betere redactie was hier zeker op zijn plaats
geweest.
Hoewel de afzonderlijke bijdragen veel inter
essante feiten bevatten, heb ik hier en daar mijn
twijfels over de relevantie van de informatie. Is
het voor een beter begrip van de invasie van
belang dat Peter Blom ons in hoofdstuk 2 uitge
breid informeert over het bestuur en de inwoners
van Walcheren? Draagt de kennis die hij aan
draagt over de infrastructuur van het eiland en
de gezondheid van zijn bewoners bij aan een
beter begrip van het eigenlijke onderwerp? Het
zelfde geldt voor de ontwikkeling van het raket
wapen, zoals beschreven door Hugo Landheer in
hoofdstuk 6. Is het voor een boek als dit werkelijk
nodig om de hele voorgeschiedenis van dit wapen
uit de doeken te doen? Van de in totaal twintig
bladzijden die dit hoofdstuk telt, zijn er slechts
vier voor het bombardement van Vlissingen inge
ruimd.
Boekbesprekingen
113
