Een kostbare aanwinst: een tazza van de familie Courten
Katie Heyning
Begin 2010 heeft het Zeeuws Genootschap met
steun van de Vereniging Rembrandt, de Provincie
Zeeland, de Stichting dr. Hendrik Muller's Vader-
landsch Fonds en het Familiefonds Hurgronje een
belangrijk stuk Middelburgs zilver uit 1597 ver
worven. Het betreft een fraai gegraveerde drink
schaal - een zogenoemde tazza - die van generatie
op generatie binnen een bepaalde Zeeuwse familie
werd doorgegeven als herinnering aan de strijd
tegen de Spanjaarden. De schaal is te zien in de
tapijtenzaal van het Zeeuws Museum, waar hij een
aanvulling vormt op de laat zestiende-eeuwse
wandtapijten die het verhaal van de strijd om de
Scheldedelta in de eerste jaren van de Opstand
verbeelden.' De rol van Middelburg als toevluchts
oord voor andersdenkenden en de nauwe verwant
schappen binnen de Zeeuwse elite kunnen aan de
hand van de tazza inzichtelijk worden gemaakt.
Samen met het portretmedaillon van koningin Eli
zabeth I van Engeland, dat in 2003 werd aange
kocht, refereert de schaal aan de nauwe banden
tussen Engeland en Zeeland in deze periode.
Monumenten van voorvaderlijke dankbaarheid
Bijna tweehonderd jaar geleden verdiepte de
toenmalige voorzitter van het Zeeuws Genoot
schap, Nicolaas Lambrechtsen van Ritthem, zich
ten behoeve van de Genootschapscollectie in
voorwerpen die hij 'monumenten van voorvader
lijke dankbaarheid' noemde: objecten die herin
nerden aan de heldhaftige daden van Zeeuwen, of
hun voorouders, tijdens de Opstand.2 De aanlei
ding voor zijn studie was de aankoop van een
'emblematique beker' uit het bezit van de familie
Thibaut, die de vluchtende Willem van Oranje zou
voorstellen.' Dergelijke voorwerpen blijken in het
bezit van meerdere Zeeuwse families te zijn
geweest, maar werden vaak door negentiende-
eeuwse nazaten afgestoten: zij hadden geen histo
rische belangstelling of gaven de stukken in
bewaring aan de overheid om deze zodoende in
de openbaarheid te brengen. Zo werd de drink
schaal die op 5 april 1571 in Vlissingen bij de
eerste Avondmaalsviering van de Hervormde
Gemeente was gebruikt, in de negentiende eeuw
door Sara Levina Clyver aan de stad nagelaten,
na generaties lang door de Vlissingse familie
Clyver gekoesterd te zijn. Als zij gehoopt had de
schaal hiermee voor eeuwig voor de stad veilig te
stellen, kwam zij bedrogen uit. In 1881 stond het
Vlissingse stadsbestuur de belangrijkste stukken
uit de stedelijke zilvercollectie - waaronder deze
tazza - af aan het zojuist opgerichte Nederlandsch
Museum voor Geschiedenis en Kunst. Met de
zilvercollectie kwam de schaal terecht in het
Rijksmuseum Amsterdam, waar hij maar zelden
de depots verlaat.1 Ook de twee drinkschalen met
een afbeelding van het schip de Dolphijn, die in
1590 door de Staten van Zeeland aan kapitein
Evert Heindricxsen, de stamvader van het zee
heldengeslacht Evertsen, werden geschonken,
behoorden tot deze categorie objecten. Een van
deze twee schalen werd door de laatste afstamme
ling in mannelijke lijn aan de Middelburgse Oud
heidkamer geschonken en ging in mei 1940 ver
loren. De huidige verblijfplaats van het tweede
exemplaar, dat zich in 1952 nog in het bezit van
een nazaat bevond, is onbekend.5
Tijdens zijn onderzoek stuitte Nicolaas Lam
brechtsen ook op vier zilveren 'fruitschalen' die
gemaakt waren ter herinnering aan de ontsnap
ping van Guillaunte Courten uit de handen van
de hertog van Alva. Deze schalen werden nog
steeds door het nageslacht van Courten werden
bewaard. Twee van de schalen had Lambrechtsen
zelf rond 1820 persoonlijk bij Genootschapsleden
Jacob Verheye van Citters en Zacharias Paspoort
kunnen bekijken, de andere twee bevonden zich
toen buiten Middelburg. De thans aangekochte
tazza is een van deze vier objecten. Op de rand
van de met ranken, vazen, vogels en bloemen
gegraveerde schaal staat de volgende inscriptie:
'Den 2 Marcy In Meenen 1567 Dacht Due Dalve
Ghuilliame Coerten te Beroven sijn leven Maer
Godt heeft Den 29 Marcy 1567 Door sijn huijs-
vrouwe Marghuerieta fictorie gegeven'. In het
midden is een man achter tralies afgebeeld. Tekst
en afbeelding refereren aan de godsdiensttwisten
in de Nederlanden, waar onder het bewind van de
82
Een tazza van de familie Courten
