Astarte mutabilis is veel gevonden op Zeeuwse stranden en
in de Westersehelde, maar pas onlangs is ontdekt hoe oud de
soort is. Toen werden jonge schelpjes van de soort gevonden bij
het uitgraven van het Verrebroekdok in Kallo in zanden uit het
Vroeg-Plioceen. Foto: P. Moerdijk.
Op het eerste gezicht is niet te zien of een
schelp fossiel is of niet. Een hulpmiddel om dat
te bepalen is de schelp tegen een felle lichtbron
houden. Gefossiliseerde schelpen laten geen
licht door. Dit komt door wijzigingen in de
kristalstructuur van de schelp tijdens het fos-
silisatieproces. Als het licht nergens door
schijnt - bij een dikke schelp ook niet aan de
randen - is de schelp gefossiliseerd. Overigens
gaat dit hulpmiddel niet op bij mantelschelpen.
Deze bestaan namelijk vrijwel geheel uit cal-
ciet en laten zelfs nog goed licht door als ze
zo'n drie miljoen jaar oud zijn.
C. Brakman, die van 1934 tot 1942 conservator
was van de fossiele mollusken van het Genoot
schap. Het boek van Van Regteren Altena bleek
na de Tweede Wereldoorlog een stimulans om nog
intensiever op de aanspoelende fossiele schelpen
te letten en samen met A. Bloklander en L.P. Pou-
deroyen, zette de auteur de serie 'De fossiele
schelpen van de Nederlandse stranden en zeega
ten' op, die zou worden afgerond door eerderge
noemde Arie Janssen.
Fossielen verzamelen in Zeeland
De schelpenvisserij in de Westersehelde levert
veel en bijzondere fossielen op, die in de vorige
eeuw verzameld zijn bij de al lang gesloten kalk
branderijen in Brielle en Leiden en bij de gritfa-
briek in Yerseke. De laatste is nog in bedrijf, maar
de afgelopen decennia zijn slechts mondjesmaat
schelpen uit de Westersehelde aangevoerd.
Bovendien is het bedrijf niet meer toegankelijk
voor verzamelaars. Zo nu en dan worden deze
schelpen echter gebruikt voor het verharden van
wandel- en fietspaden. Dat schept dus toch nog
mogelijkheden om te verzamelen.
Gelukkig zijn we voor het zoeken naar fossie
len niet afhankelijk van de schelpenvisserij, want
de vloedstroom van de Westersehelde voert de
fossielen ook mee op het strand. Als hiermee de
fossiele schelpen eenmaal het vlakke strand zijn
opgestuwd, neemt de kracht van de golven zoda
nig af dat ze op het strand achterblijven. Vaak
miljoenen jaren oude fossielen, die elders voor de
eeuwigheid besloten liggen op grote diepten,
spoelen zo op de Zeeuwse stranden voor je voeten
aan!
Vooral gunstig in dit opzicht ligt het strand
van de Kaloot bij Borssele, waar de fossielen in
grote aantallen en in vele soorten gesorteerd in
de schelpenbanken te vinden zijn. Dezelfde fos
sielen zijn te vinden bij Ritthem, maar dan in wat
bescheidener hoeveelheden. Het betreft met name
fossielen uit het Plioceen. Maar ook uit de laat-
pleistocene Eemlagen, de vroeg-pleistocene
Maassluis-formatie en oudere, miocene en oligo-
cene zanden en kleien. Zelfs spoelen hier schel
pen aan uit het Eoceen met een ouderdom van
meer dan vijftig miljoen jaar, waarschijnlijk uit
gespoeld uit door erosie reeds lang verdwenen,
fossielen houdende lagen in het Belgische achter
land.
20
Fossiele schelpen
