Ze
Boekbesprekingen
Ton Crijnen en Ina Herbers, P.C. Callenfels.
Het veelbewogen leven van de NSB-burgemeester
van Vlissingen en Woerden, Aspekt, Soesterberg
2010. 211 biz., ill., foto's. ISBN 978-90-5911-
966-6. 19,95.
Toen tien jaar geleden het boek Grijs Verleden
van historicus Chris van der Heijden verscheen,
leidde dat tot commotie. De auteur nuanceerde
stevig de vraag wie 'goed' en wie 'fout' was
geweest in Nederland tijdens de Tweede Wereld
oorlog. De biografie van NSB-burgemeester
Callenfels van (onder meer) Vlissingen lijkt op
een herhaling van Van der Heijdens studie op
microniveau. Hoe 'fout' was Pieter Cornelis
Callenfels? Was hij een echte nazi of een nationa
listische schipperaar die net aan de verkeerde
kant belandde? In een biografie proberen histori
cus Ton Crijnen en juriste en neerlandica Ina Her-
bers-Schoenmaker die vraag te beantwoorden.
Het eenduidige beeld van Callenfels (1886-
1968) als foute NSB'er weten de auteurs geloof
waardig te nuanceren. Hij tekende 'natuurlijk' de
ariërverklaring, maar berokkende niemand
schade en probeerde een goede, klassieke burger
vader te zijn. Hij toonde geen enkele inzet om
mensen voor de Arbeitseinsatz te werven en amb
tenaren die Duitse maatregelen tegenwerkten,
legde hij niets in de weg. Over zijn rol bij de
jodenvervolging is weinig bekend. Toen hij aan
trad als burgemeester waren de Vlissingse joden
al weggevoerd.
Callenfels blijft een raadsel dat de onderzoe
kers niet hebben opgelost. Het grootste vraagte
ken is dat hij een maatschappelijk geslaagd man
was, die een vooraanstaande positie bekleedde in
een partij die doorgaans alleen gefrustreerde
tweederangsfiguren aan zich wist te binden.
Opmerkelijk ook: die NSB bleef hij trouw, ook
toen na Dolle Dinsdag veel van zijn partijgenoten
in paniek de benen namen.
De auteurs doen een poging in zijn persoon
lijke motieven te graven, maar dat onderdeel
komt weinig uit de verf. Callenfels genoot een
autoritaire opvoeding, verbleef enige tijd in
Duitsland en trouwde daar met een Duits-Russi
sche vrouw. Die ervaringen zouden hem tot een
antibolsjewist hebben gemaakt, verklaren althans
zijn nabestaanden. Nabestaanden, die na aanvan
kelijke medewerking aan het boek, zich terug
trokken. Ook getuigenissen van anderen die con
tact hadden met Callenfels leveren weinig op over
zijn drijfveren.
Callenfels kreeg na de oorlog een relatief
milde straf, ook al had hij de pech als een van de
eerste 'foute' Nederlanders al in 1946 te worden
veroordeeld, tot (onder meer) 3,5 jaar internering.
Later werd zijn straf met een halfjaar terugge
bracht, mogelijk mede onder invloed van een
petitie van (invloedrijke) inwoners van Woerden,
waar Callenfels na zijn Vlissingse periode korte
tijd burgemeester was.
Achterafis het makkelijk oordelen, zeker voor
een boekbespreker. Maar toch... alweer. Callenfels
was wellicht geen foute man, maar hij maakte
wel de keuze om een misdadig regime te dienen.
Een regime dat een terreurbewind voerde, en van
die terreur had hij op de hoogte kunnen zijn. En
hij bleef tot op het laatst trouw op zijn post. Dat
onderscheidt hem wel weer van allen die in 1946
in het verzet gingen, maar diskwalificeert de man
wel als iemand die consequent de foute zaak
diende. Daarover oordelen zijn biografen te mild.
Eric-Jan Weterings
Peter Sijnke (et al.), Middelburg 17 mei 1940. Het
vergeten bombardement. Vlissingen 2010. 220
pagina's, kleurenillustraties en foto's. ISBN 978-
90-7987-522-1. 29,50.
Het historische centrum van de provinciehoofd
stad Middelburg is tegenwoordig een van de
voornaamste attracties van Zeeland. De middel
eeuwse abdij en het stadhuis, evenals de zes
tiende- en zeventiende-eeuwse huizen aan de
Kaaien en in de binnenstad geven Middelburg
een schoonheid waaraan slechts weinig Neder
landse steden kunnen tippen. Het is daarom ook
32
Boekbesprekingen
