Ze
Grafiek 2. Aantallen huwelijken per jaar in zestien Zeeuwse gemeenten (zie grafiek 1), 1855-1879
60
50
arbeiders
boeren
Tuinman Evert Blaas (geb. 1868) met echtgenote Leuntje
Kooman (geb. 1861) voor het tuinmanshuis van Toorenvliedt,
ca. 1894. Zeeuwse Bibliotheek, Beeldbank nr. 55173.
gedrag te hebben nagelaten. Het nog gunstige
jaar 1845 werd gevolgd door een periode waarin
er gemiddeld niet minder arbeiders trouwden dan
voordien. Hooguit werd de jaarlijkse schomme
ling in de aantallen geringer. Mogelijk profiteer
den de arbeiders ten dele mee van de gestegen
prijzen van granen en peulvruchten waarvan
Geschiere melding maakt.14
Een zeker effect van de tarweprijs op het
huwelijksgedrag is er wel na 1850. De lage tarwe
prijs van 1853 werd in 1855 gevolgd door een erg
laag aantal huwelijken onder landbouwers. De
hoge prijs tussen 1854 en 1857, een gevolg van de
Krimoorlog, werd - eveneens met vertraging -
gevolgd door een stijgend aantal huwelijken van
boeren én arbeiders. De lage tarweprijs in 1865
en 1866 vertaalde zich vervolgens in een dalend
aantal huwelijken onder boeren in 1867 en 1868
- maar na een paradoxale piek in 1866. Of de
daling in 1869 van het aantal arbeidershuwelij
ken nog hieraan te relateren valt, lijkt twijfelach
tig. Erg duidelijk is het beeld al met al niet - de
gemiddelde huwelijksleeftijd werd natuurlijk door
meer factoren bepaald dan door de tarweprijs.
Maar dat deze meer invloed had dan vóór 1850
lijkt te kloppen met Boumans constatering over
het derde kwart van de eeuw: het beloop van de
graanprijzen was "stellig de beslissende factor
voor den landbouw in deze streek".15
90
Huwelijken in de negentiende eeuw