Het Duitse bombardement
in meer algemeen verband
Tot nu toe hebben wij het bombardement vooral
als gebeurtenis op zichzelf beschouwd. Wij zullen
nu kort stilstaan bij deze gebeurtenis als onder
deel van de Duitse agressiepolitiek.
Zoals bekend, werd Nederland door de Duitse
aanval zonder waarschuwing overvallen zoals
ook Denemarken, Noorwegen, België en Luxem
burg overkwam. De Duitse leiders, voor zover nog
in leven, hebben onder meer voor de Duitse
agressie na de oorlog in Neurenberg terechtge
staan voor het Internationaal Militair Tribunaal.
Tn zijn vonnis, uitgesproken op 30 september en 1
oktober 1946, heeft het tribunaal - onder meer -
samenzwering en misdrijven tegen de vrede vast
gesteld. Het tribunaal overwoog: "De bewering in
de dagvaarding dat de verdachten aanvalsoorlo
gen hebben voorbereid en gevoerd, houdt een
zeer zware beschuldiging in. De oorlog is in de
grond een kwaad. Zijn gevolgen blijven niet be
perkt tot de oorlogvoerende landen maar treffen
de hele wereld. Het ontketenen van een aanvals
oorlog is daarom niet alleen een internationaal
misdrijf, maar het is het grootste internationale
misdrijf, dat zich van andere oorlogsmisdaden
slechts hierin onderscheidt dat het alle verschrik
kingen in zich verenigt."19
Toen Duitsland op 10 mei 1940 Nederland,
België en Luxemburg aanviel, probeerde het die
stap te rechtvaardigen, aldus het vonnis, met de
bewering als zouden het Britse en het Franse
leger een aanval via België en Nederland op het
Ruhrgebied in de zin hebben gehad. Het tribunaal
kan de juistheid van deze bewering niet aanne
men, aldus het vonnis, dat bij de schending van
internationale verdragen die hier heeft plaatsge
vonden onder meer het Kellogg-Briand-verdrag
van 1928 tot uitbanning van de oorlog noemt. Tot
dit verdrag was ook Duitsland toegetreden. Het
vonnis zegt dat met dit verdrag de oorlog is
gebrandmerkt als in strijd met het volkenrecht en
als misdrijf. Verder wees het tribunaal onder meer
op de Haagse Conventie van 1899 (Verdrag van
29 juli 1899 voor de vreedzame beslechting van
internationale geschillen).
Later is - het kan ook niet anders - kritiek op
het proces gekomen: ten onrechte zou de ver
dachten de mogelijkheid van hoger beroep ont
houden zijn, ten onrechte zouden geallieerde oor
logsmisdaden niet vervolgd zijn. Gezien het
zorgvuldig onderzoek en de grote hoeveelheid
bewijsmateriaal kan niettemin geconcludeerd
worden dat (ook) wat betreft samenzwering en
misdrijven tegen de vrede het vonnis op juistheid
berust. In die zin was het Duitse bombardement
op Middelburg dan ook onderdeel van een mis
drijf.
Ten slotte
Het geven van een ethisch oordeel zou geen luxe
moeten zijn die een historicus zich niet kan ver
oorloven, ook niet als het om de Tweede Wereld
oorlog gaat. Zo is vele jaren na de oorlog de dis
cussie op gang gekomen over de ethische kanten
van luchtbombardementen, ook op Duitse steden
zoals Berlijn, Dresden en vele andere. Pas zo laat
omdat aan Duitse zijde de jarenlange, begrijpe
lijke aarzeling om op de Tweede Wereldoorlog
terug te komen geleidelijk verdween. In Ethics
and Airpower in World War II, the British
Bombing of German Cities behandelt Stephen A.
Garrett deze materie.20 In het boek speelt de pro
portionaliteit een fundamentele rol, de proportio
naliteit met haar duivelse dilemma's: hoe groot
mochten bij een rechtvaardig doel, namelijk de
overwinning op het nazi-regime, de offers zijn
die de Duitse bevolking bracht? Garrett haalt de
befaamde filosoof en publicist John Rawls aan:
"Even in a just war, certain forms of violence are
strictly inadmissible; and when a country's right
is questionable and uncertain, the constraints on
the means it can use are all the more severe. Acts
permissible in a war of legitimate self-defense,
when these are necessary, may be flatly excluded
in a more doubtful situation."" Zoals Garrett
schrijft: "The troubling question remains whether,
in defeating the larger threat, Britain did not in
some ways diminish the very cause for which she
was fighting."22
Met Warschau en Rotterdam bevond Middel
burg zich aan het begin van de weg die uiteinde
lijk naar Dresden leidde. Er was geen enkel recht
vaardig doel waarvoor de aanvaller Middelburgse
offers - mensenlevens, huizen, voorgoed verloren
monumenten - mocht vragen. Zo simpel moet
hier het ethisch oordeel zijn.
Nogmaals, het bombardement
23
