van het werk van de lokale overheden maakte
daarvan deel uit, zonder dat de bevolking
streefde naar een machtsovername. De oproeren
die zich wel voordeden, zoals het oproer van
oranjegezinden tegen patriotten in 1786-1788 op
Schouwen-Duiveland, werden gepresenteerd als
sersvloot in Zierikzee en voor kanaalwerken en
een spoorlijn van Vlissingen naar Duitsland. Dit
was in feite een conservatieve reactie: men
trachtte het verleden te doen weerkeren door de
handelsfunctie van de steden te herstellen. De
tweede reactie nam desurbanisatie als een gege-
Het Zeeuwsch Genootschap der Wetenschappen richtte op initiatief van Frederik Nagtglas in 1880 in het Museum aan de Wagenaar-
straat te Middelburg een ouderwetse kamer in. Foto: C.W. Bauer, Zeeuws Archief, Zelandia Illustrata II, 688a.
'herstelwerk'. De oproerlingen wilden de constitu
tie intact laten, maar het bestuurswerk voor korte
tijd overnemen, omdat de overheid naar hun
mening haar taken niet goed uitvoerde.17
Naar een nieuwe Zeeuwse identiteit
De economische neergang van Zeeland en het
verval van de steden dat daaraan debet was,
baarden opiniemakers en bestuurders in Zeeland
in de achttiende en negentiende eeuw grote zor
gen. Neele laat zien hoe er in het publieke debat
op drie manieren werd gereageerd. De eerste
reactie betrof een poging tot herstel van de eco
nomische positie van de steden. Er kwamen plan
nen voor de aanleg van een nieuwe haven in
Middelburg, voor de opbouw van een nieuwe vis-
ven en probeerde juist de plattelandseconomie
verder te stimuleren. Het internationale landhuis-
houdkundig debat kreeg een pendant in Zeeland.
De derde reactie betrof de cultivering van het
beeld van de stille, dode stad. Aan de Zeeuwse
steden gingen de uitwassen van de industrialisa
tie en de daarmee gepaard gaande urbanisatie
voorbij en dat was een karaktertrek die in de
opkomende toeristenindustrie met succes kon
worden ingezet. Daarbij voegde zich tegen het
eind van de negentiende eeuw de cultivering van
het beeld van Zeeland als een plattelandsgewest,
waar een vermeende oorspronkelijke nationale
cultuur was blijven bestaan. Het platteland ging
daarmee een volwaardige rol spelen in de con
structie van een Zeeuwse identiteit. Naast de idee
van de beschaafde stad, waarvan Zeeland de res-
34
Desurbanisatie in Zeeland
