Lijkdienaars, circa 1875. Houtgravure: Ch. Barbant naar tekening van A. Dillens, 1875. Zeeuws Archief, Zelandia Illustrata Aan
winst 153.
onderzoeken, en wel op verschillende variabelen:
de sterfte per seizoen, per leeftijdsgroep en per
beroepsgroep. Omdat het omslagpunt in westelijk
Walcheren één a twee jaar eerder ligt dan in
Schouwen, verschillen de perioden voor de twee
gebieden.
Op Schouwen nam de sterfte in alle seizoenen
af, het sterkst in de winter en in de zomer. Het
netto resultaat was de verschuiving van een tra
ditioneel algemeen patroon met veel wintersterfte
naar een gematigd 'Zeeuws' patroon met óók
enige oversterfte in het najaar. Na 1860 keerde
Schouwen dus gedeeltelijk terug naar een patroon
zoals dat ook gold tussen 1835 en 1844 - de
sterfte in het najaar was toen groter geweest.
Mogelijk laat dit patroon een stukje zien van een
langzame vooruitgang van de gezondheidssitua
tie waarbij stapjes vooruit en stapjes terug elkaar
afwisselden.
Op Walcheren was de sterfte na 1845 gestegen
en op dat niveau bleef ze ook tot 1858. De daling
was in Aagtekerke en Domburg twee keer zo
groot als in Biggekerke en Grijpskerke, reden
waarom deze dorpen twee aan twee apart zijn
onderzocht. Laten de twee laatstgenoemde
gemeenten een gunstige ontwikkeling zien in de
tweedejaarhelft - zelfs gunstiger dan in de
andere twee gemeenten -, in de eerste helft van
het jaar steeg de sterfte er nog na 1859, voorna
melijk door de pokkenepidemie in Grijpskerke in
de eerste helft van 1865. Zonder de vijf slachtof
fers van de tyfusuitbraak in Grijpskerke en Big
gekerke in de zomer van 1862 zou de reductie van
de zomersterfte er zelfs nog duidelijker zijn
geweest.
De afname werd niet veroorzaakt door het
teruglopen van de zuigelingensterfte; het aandeel
daarvan op het totaal aantal sterfgevallen was in
alle acht gemeenten ook gelijk. Dat het aandeel in
de Schouwse gemeenten nog steeg, kwam alleen
maar door de nog snellere daling van de sterfte in
de andere leeftijdsgroepen; die daalde per dui-
Sterfte op Schouwen en westelijk Walcheren 61
