n
Bergen op Zoom, omstreeks 1918. De stevenklipper Adriana Dirkje van Jacob Gerrit Schot. Hier nog niet uitgerust met een zij-
schroef. Foto coll. C.A. Schot.
van de gratis wind als voortstuwing gebruik te
maken bleef bestaan. Een ander niet onbelangrijk
voordeel was dat het plaatsen van een motor op
of onder het voordek niet of nauwelijks ten koste
ging van het laadvermogen.
De meeste schepen hadden één zijschroef, in
vrijwel alle gevallen aangebracht aan stuurboord.
Er waren bij uitzondering echter ook schepen met
twee zijschroeven, aan elke kant één. De meeste
zijschroeven konden slechts één kant uit draaien,
in de vooruitstand. Toch waren er ook schroeven
die door middel van een soort keerkoppeling in
de achteruitstand konden draaien, doch deze
waren ver in de minderheid.
Na de Tweede Wereldoorlog liep de zeilvaart
langzaam op haar eind. Veel bestaande zeilsche
pen werden ontdaan van hun tuigage en kregen
een vaste motor ingebouwd. Uiteraard kwam de
zijschroef op die schepen dan te vervallen. Toch
waren er nog schepen die al eerder ontdaan
waren van hun tuigage en waarbij de inbouw van
een vaste motor nog op zich had laten wachten.
Deze voormalige zeilschepen hadden dus langere
tijd louter op het zijschroefje gevaren. De
Zeeuwse zeiiklipper Avontuur is hier een voor
beeld van. Zij voer negen jaar lang alleen met
behulp van de zijschroef rond. In 1938 of daar
omtrent werd deze zeiiklipper van een zijschroef
voorzien. In de oorlog ging de tuigage vrijwel
geheel verloren. Na herstel kwam de Avontuur in
1946 terug in de vaart, nu definitief ontdaan van
haar tuigage. De voortstuwing bestond vanaf dat
moment dus louter nog uit de zijschroef. Pas
begin 1954 vond de ombouw naar motorschip
plaats.
Het waren hoofdzakelijk voormalige zeilsche
pen van kleiner formaat die nog jarenlang alleen
met behulp van een zijschroef rondvoeren. Ze
zijn nog tot ongeveer 1970 actief gebleven. De
laatste zijschroefvaarders waren meestal nog
actief in het vervoer van kunstmest en veevoer
op korte binnenlandse trajecten.
Zijschroefmotoren
De gebruikelijke plaats voor de zijschroefmotor
84
Zijschroef
