mee vervreemdde ze zich van de bevindelijke
stroming binnen de kerk, die vasthield aan de
oude calvinistische politieke theorie waarop de
Republiek was gefundeerd. Daarin moest de
wereldlijke overheid zich juist opstellen als
beschermheer van de ware, gereformeerde kerk.
Centraal bestuur
Voor Zeeland waren de eerste jaren na de
Bataafse Revolutie om nog een andere reden een
keerpunt. Het gewest verloor zijn politieke soeve
reiniteit. Ten tijde van de Republiek had het als
Tekening door Aart Schouman van de vervallen kerktoren van Wissekerke op Zuid-Beveland halverwege de achttiende eeuw. Het
platteland had een zware tijd achter de rug, maar juist in die tijd keerden de kansen voor de landbouw. Het heeft de toren niet kun
nen redden. In 1886 werd hij afgebroken. Zeeuws Archief, Zelandia lllustrata, 11-1490.
Kort na de Bataafse Revolutie in 1795 werd de
scheiding van kerk en staat doorgevoerd en twee
jaar later de gelijkstelling van alle godsdienstige
gezindten. Voor de katholieken, doopsgezinden en
lutheranen bood dat de gelegenheid om zich
openlijker te manifesteren. Tot die tijd beleden de
katholieken hun geloof in schuilkerken. De
wereldlijke overheid tolereerde hen, zolang ze
niet al te veel in de openbaarheid traden. In de
eerste helft van de negentiende eeuw nam, met
name in Zeeuws-Vlaanderen, het aantal katholie
ken toe door de komst van katholieke boeren en
arbeiders uit Vlaanderen. Er werden nieuwe
katholieke staties en kerkgebouwen opgericht.
Rond 1850 had de meerderheid van de Zeeuws-
Vlamingen het katholieke geloof. In heel Zeeland
maakten de katholieken toen iets meer dan een
kwart van de bevolking uit.
soeverein gewest over bijna alle politieke zaken
zelf kunnen beslissen. Op z'n tijd soevereine keu
zes makend en als dat nodig was bescherming
zoekend binnen het grotere verband van de Repu
bliek, zo was Zeeland buitengewoon succesvol
door de zeventiende en een groot deel van de
achttiende eeuw gelaveerd. Na de Bataafse Revo
lutie in 1795 kwam aan die oude staatsvorm een
einde en werd de eenheidsstaat ingevoerd.
De oprichting van de Bataafse Republiek,
geënt op wat men toen hield voor moderne demo
cratische principes, was een feit. Een van die
moderne denkbeelden was een centraal bestuur.
In de praktijk hield dat in dat het gewestelijk
bestuur van Zeeland veel bevoegdheden moest
afstaan aan de nationale regering. Zeeland raakte
zijn soevereine status kwijt en was een provincie
in de periferie van de nationale eenheidsstaat
geworden. De belangrijkste beslissingen werden
154
Zeeland 1700-1 850
