aansluiten bij de vaderlandse traditie (De Stuers
wilde af van de aandacht voor het gewest Hol
land) en de verworvenheden uit de Gouden Eeuw.
Van Nieukerken waakte er wel voor om al te
duidelijk positie te kiezen in die discussie. Hij
was wat wij nu zouden noemen een eclecticus,
iemand die stijlen mengt. Tegelijkertijd hanteerde
hij de principes van het rationalisme, een stro
ming die trachtte gebouwen vorm te geven op
basis van hun functie, getoond in een sobere
gebouwopzet, een heldere constructie, logische
opeenvolging van ruimtes in het interieur en
ambachtelijke details. Een van de meest in het
oog springende details bij Van Nieukerken is het
gebruik van opzichtige muurankers. In het Neder
land van de late negentiende eeuw vonden die
rationele principes veel navolging. Ze werden
beschouwd als modern en eigentijds. Marie, de
meest creatieve van de twee broers, ging op tour
nee door Frankrijk om het werk van Viollet le Due
te bekijken, de rationalist per exellence. Johannes
maande zijn zoon eerst langs te gaan bij Victor de
Stuers. Handig, want zo kwamen twee belangen
samen: het zakelijke aspect (de invloed van De
Stuers was voor het voortbestaan van het bureau
van grote importantie) en het kunstzinnige
aspect (door nieuwe inzichten zou Marie het werk
van het bureau op nieuwe wegen kunnen leiden).
Zeeland
In Zeeland kennen wij Van Nieukerken toch
vooral van enkele winkels in Middelburg, van het
huis Vrederust in Serooskerke (tegenwoordig
Welgelegen geheten; het staat al een tijd te koop),
villa Carmen Silva en natuurlijk het Badpaviljoen
op de boulevard van Domburg. De opdracht voor
het laatste gebouw in 1886 deed Van Nieukerken
besluiten voor zichzelf te beginnen. In Den Haag,
niet in Middelburg, want in de hofstad woonden
zijn klanten. Van Nieukerken was in de tijd dat
hij voor Van Lokhorst werkte in contact gekomen
met enkele vooraanstaande figuren uit de poli
tieke ambtenarij en met invloedrijke industriëlen.
Voor hen bouwde hij luxueuze woonhuizen in en
PLAAT XIII
builen
'ei-i/an. een.
sleenvi'i
JZritllt
•sstntfea
fioiUfhwdte Titlsdin/t 5'Utel
t IMt SldcrHouilumtiplifdnkijm
-DmaaSteen irïf JTïisïrz,
Bouwkundige details van gebouwen in onder andere Middelburg, Vlissingen en Veere. Fotolithografie door Wegner en Mottu van
tekeningen door J.J. van Nieukerken. Zeeuws Archief, Zelandia lllustrata, II-707B.
Architect J.J. van Nieukerken
127
