Zeel;
Boekbesprekingen
Kees de Baar, Jan Hintzen (t) en Erik Petrusma,
Postkroniek van Zeeland. Vierhonderd jaar postor
ganisatie, postvervoer en postverbindingen. Uit
gave Stichting Jan Hintzen Publicatiefonds
(SJHP), Nieuwstraat 51, 4381 CP Vlissingen 2012,
264 pp., ISBN 978-94-6190-8. 35,- (alleen ver
krijgbaar bij SJHP)
Binnen het vakgebied van de economische
geschiedenis is er nooit veel aandacht geweest
voor de geschiedenis van het postverkeer. Uitzon
dering daarop vormen de publicaties van Ten
Brink en Hogesteeger, beiden bedrijfshistoricus
van de PTT van weleer. De eerste promoveerde in
1950 op een proefschrift over de geschiedenis
van het Nederlandse postwezen van 1795 tot 1810
en schreef vijfjaar later een populaire versie
daarvan in de bekende reeks van de Wereldbi
bliotheek: Het Nederlandsche Postwezen vroeger
en nu. Hogesteeger bestreek met zijn studie Van
lopende bode tot telematica. Geschiedenis van de
PTT in Nederland een breder terrein. Naast de
geschiedenis van de post schonk hij aandacht aan
de andere activiteiten van de toenmalige PTT: de
geschiedenis van de gelddiensten en de telecom
municatie.
In tegenstelling tot de belangstelling uit de
wereld van de filatelie, was - zoals eerder geme
moreerd - de interesse van de economisch histo
rici voor het postverkeer gering. Iedere publicatie
op dat verwaarloosde terrein moet dus in principe
als een welkome aanvulling worden beschouwd.
Vanuit dat besef en met die verwachting heb ik
kennisgenomen van de Postkroniek van Zeeland.
De opzet van het boek is helder en wordt in het
voorwoord expliciet beargumenteerd. De auteurs
hebben voor de titel Postkroniek gekozen omdat
zij met het boek een bijzondere weergave van de
postgeschiedenis van Zeeland voor ogen hadden.
Zij brengen dat zelf als volgt onder woorden.
"Een kroniek is een geschiedkundig verhaal,
waarin chronologisch geordend, de belangrijkste
gebeurtenissen op een rij gezet worden. Postge
schiedenis is geschiedenis. Veranderingen in de
postorganisatie, het postvervoer en de postbe-
handeling staan niet op zichzelf. Staatkundige,
bestuurlijke, economische en technische verande
ringen liggen aan de basis van de geschiedenis
van de brievenposterij." Om die reden zitten er in
deze Postkroniek twee verhaallijnen: de histori
sche verhaallijn van de brievenposterij in samen
hang met de geschiedenis van Zeeland, Staats-
Vlaanderen en Nederland, en de posthistorische
verhaallijn, weergegeven met behulp van vele
afbeeldingen van vouwbrieven, briefkaarten,
enveloppen vanuit en naar Zeeland verzonden.
Met behulp van die methodiek wordt de geschie
denis van de brievenposterij chronologisch in
beeld gebracht. Deze wijze van aanpak staat ga
rant voor een overzichtelijke hoofdstukindeling.
In het eerste deel van het boek wordt de ont
wikkeling van de stedelijke brievenposterijen in
Zeeland en Staats-Vlaanderen beschreven. Tot het
eind van de achttiende eeuw voltrok zich in het
postvervoer een structurele verandering. Het
onregelmatige briefvervoer door particulieren
maakte plaats voor meer regelmatig vervoer door
beurtschippers, koopmansboden en postmeesters.
De postmeesters werden door het stadsbestuur
benoemd waardoor de stedelijke posterijen ont
stonden. Onder Franse invloed werd tijdens de
Bataafse Republiek een begin gemaakt met de
vervanging van de stedelijke brievenposterijen
door één provinciale postorganisatie. In deel twee
wordt het ontstaan van de provinciale postorga
nisatie beschreven, waarvan Staats-Vlaanderen
als Zeeuws-Vlaanderen deel ging uitmaken
(1814). In de loop van de negentiende eeuw en de
eerste decennia van de twintigste eeuw onder
ging het postverkeer in Zeeland opnieuw ingrij
pende veranderingen. Nieuwe vormen van post
vervoer deden hun intrede. Beurtschippers, boden
en postmeesters maakten plaats voor stoomschip,
trein en tram. De Zeeuwse spoorlijn had grote
invloed op het postverkeer met de rest van het
land, terwijl het treinverkeer in Zeeuws-Vlaande-
ren grote impact had op het postverkeer met Bel
gië. In Zeeuws-Vlaanderen en op Schouwen-Dui-
veland was de aanleg van tramwegen van groot
belang voor een verdere ontwikkeling en ver-
30
Boekbesprekingen
