leest het heel plezierig, ook door hen die niet in
West-Zeeuws-Vlaanderen wonen. Aan hen had
wat meer aandacht mogen worden besteed omdat
zij de streek misschien niet zo goed kennen als de
autochtonen. Een topografische kaart was een
goede hulp geweest bij het begrijpen van de troe
penbewegingen. Niet iedereen kan zo uit het
geheugen de positie van bijvoorbeeld Bassevelde
of Terhofstede ophalen. Dat geldt ook voor Sluis
zelf: een plattegrond voorzien van straatnamen
was de lezer tot steun geweest. Natuurlijk is dit
allemaal op te zoeken in atlassen en op Google
Maps, maar dat doe je niet zo gauw als je lekker
zit te lezen. Hier en daar mag het boek wijdlopig
zijn, maar het wordt namelijk nooit saai.
Ad Huiskes
Albert Kort en Allie Barth, Stappen in en om de
Grote Kerk in Goes. Goes 2013. 303 pp., ISBN
978-90-71937-18-7. 29,95.
De Grote of Maria Magdalenakerk, hét gezicht
van Goes. Onder het motto "Redt het gezicht van
Goes" werden gedurende de laatste decennia van
de vorige eeuw tal van acties gevoerd. Het doel
was het verkrijgen van draagvlak onder de bevol
king om verder verval en verpaupering van het
kerkgebouw snel een halt te kunnen toeroepen.
De centrale gedachte hierbij was dat de Grote
Kerk in het hart van de stad - al was dat onder
tussen ook alleen in letterlijke zin - beeldbepa
lend, om niet te zeggen overheersend is voor de
stad Goes. En inderdaad, hoe dichter we het cen
trum van de stad naderen, hoe machtiger de kerk
op ons afkomt. Toonbeeld van een samenleving
waarin ongeveer alles zich richtte op kerk en
geloof. Zo moest het zijn. Het andere bestond niet.
Passeren we de stad op enkele kilometers
afstand, rijdend over de A58, ook dan is het de
kerk die de ogen naar zich toetrekt. De in de
vorige eeuw gebouwde televisietoren en de drie
flatgebouwen aan de zuidrand van de stad heb
ben dat niet kunnen veranderen. Wie per spoor
vanuit het oosten Goes nadert, heeft niet in de
gaten dat de spoorrails aan de horizon samenko
men precies onder het spitsje van de dakruiter
van de Grote Kerk. Alleen de machinist ziet dat.
Bij de aanleg van de spoorlijn in de jaren zestig
van de negentiende eeuw was de Grote Kerk het
oriëntatiepunt.
Op de 'Dag van Revolutie binnen de Stad
Goes', de dag van Vrijheid, Gelijkheid en Broeder
schap, donderdag 19 februari 1795, werd de bur
gerij opgeroepen om "te 10 uren te verschijnen in
de Grote Kerk om aldaar tot het welzijn dezer
stede te helpen delibereren".
Daarmee zijn drie aspecten van de Grote of
Maria Magdalenakerk in het kort geschetst: het
beeldbepalende karakter, het oriëntatiepunt en de
functie als plaats van samenkomst en vernieu
wing bij zeer belangrijke gebeurtenissen. Een
uniek bezit, waar tijd en plaats zijn en worden
gemarkeerd. Het schitterende lijnenspel van de
architectuur en de kracht van de gotiek zoals we
die zien op de achttiende-eeuwse gravure van het
inwendige van de kerk van de hand van J. Keur
(pagina 174 van het boek) onderstreept dit.
In schril contrast met dit beeld staat het pro
ces van geleidelijke teloorgang van de kerk gedu
rende het grootste deel van de negentiende en de
eerste decennia van de twintigste eeuw. Charles
de Coster schetste in zijn Zeeland door de bril van
1873 (vertaling van La Zélandede toenmalige
toestand op indringende wijze. Hij schreef: Goes
is een lelijke en troosteloze stad. Een lantaarn op
een bezemsteel doet of hij het nachtelijk plein
verlicht. Een pracht van een gotische kerk uit de
vijftiende eeuw wordt zo door de huizen ver
drukt, dat men er alleen de ingang en de toren
van ziet. Ze is door een stenen scheidsmuur in
tweeën gedeeld: één stuk voor de protestanten,
het andere voor de katholieken. Bij een vorige
gelegenheid hebben we er een prachtige koperen
kaarsenkroon gezien die men opgevist had op de
plek waar Reimerswaal gelegen was. Die kroon
luchter is thans verdwenen. Destijds hadden we er
ook, met de voorkant naar de muur, schilderijen
zien staan die toebehoorden aan de gilden. Hon-
Boekbesprekingen
33
