Zeeland 23.1
Een uitzonderlijke opdracht.
Dirck van Delen en Johan Huyssen
Bernard M. Vermet
Van Dirck van Delen (Heusden 1604/'05 - Arne-
muiden 1671), architectuurschilder en burgemees
ter van Arnemuiden, in willekeurige volgorde, mag
worden aangenomen dat hij een niet onaanzienlijk
deel van zijn artistieke productie in zijn directe,
Zeeuwse omgeving afzette. Bronnen zijn echter
schaars, te identificeren werken nog schaarser.
Aan deze laatste kan echter een werk worden toe
gevoegd dat in meerdere opzichten uitzonderlijk
genoemd mag worden.'
In de Hermitage bevindt zich een architectuur
schilderij, een hofgezicht, dat wat betreft de toe
schrijving de nodige vragen oproept (zie pag. 2).
Het werk is linksonder gesigneerd "H.V. Steenw
1623". Het lijkt daarmee een zeker werk van Hen-
drick van Steenwijck de Jonge (Antwerpen 1580 -
Leiden/Den Haag ca. 1642), temeer daar het om
een variatie op diens gesigneerde en 1610 geda
teerde hofgezicht in Londen gaat (zie pag. 3).
Er is echter een probleem: de staffage is niet
van 1623, maar van ongeveer een decennium
later, en dat niet alleen, de figuren zijn onmis
kenbaar van de hand van Dirck van Delen. Ter
vergelijking een hofgezicht uit ca. 1634 dat zich
momenteel in de kunsthandel bevindt (zie pag.
4).2 Omdat ook elementen uit de architectuur -
zoals de witte natuursteenblokken in de bogen,
het schaakbordpatroon van de vloer en de fontein
- even typisch voor Van Delen als atypisch voor
Van Steenwijck zijn, heb ik aanvankelijk, met
enkel een zwart-witfoto ter beschikking, het
schilderij in zijn geheel aan Van Delen toege
schreven.3 Nadat ik het werk zelf had gezien, heb
ik geschreven dat Van Delen het schilderij slechts
grondig had overschilderd.4
Doordat in veel architectuurschilderijen de
staffage eerst na voltooiing is ingeschilderd, is de
architectuur door de figuren heen zichtbaar
geworden. Bij de schilderijen van Van Delen is
dat zelden het geval, omdat staffage en architec
tuur meestal als één geheel ontworpen en uitge
voerd werden. Bij het schilderij uit de Hermitage
echter is door de gele rok van de vrouw op de
voorgrond het vloerpatroon zichtbaar. Dit vloer-
Johan Huyssen van Kattendijke, ets, anoniem, naarMichiel
van Mierevelt, 1616. Ontwerp Balthazar Gerbier? Rijksprenten
kabinet Amsterdam, inv.nr. RP-P-0B-33.120. Foto Rijksmu
seum Amsterdam.
patroon wijkt af van dat van de rest van het ter
ras. De tegels zijn kleiner, niet zwart en wit, en er
zijn diagonalen zichtbaar. De tegelvloer onder de
rok lijkt sterk op de vloeren van Van Steenwijck,
zoals ook in het werk van 1610. Het lijkt er dus op
dat de gehele voorgrond is overschilderd. Ook de
witte natuursteenblokken in de grote arcade op
de voorgrond en in ieder geval de wolken moeten
zijn toegevoegd. Uiterst rechts tegen de beeldrand
heeft, net als op het schilderij in Londen, een
paleis gestaan dat nu alleen nog als een donkere
verkleuring in de verf herkenbaar is. In de lich
tere doorkijk die behouden bleef, is voor het raam
Een uitzonderlijke opdracht voor Dirck van Delen 1
