Aanwinsten juni
G.G. Trimpe Burger-Mekking
De Koninklijke Hollandsche Maatschappij der
Wetenschappen heeft een boekje uitgegeven: Ver
halen rond een foto, Lorentz' gouden doctoraat: een
huldiging zonder weerga (auteur F. Berends). Op de
foto staan bekende personen uit de wetenschap
pelijke wereld: Albert Einstein, Hendrik Antoon
Lorentz, Marie Curie, Niels Bohr en vele anderen.
De aanleiding voor het maken van deze foto bleek
de promotie van Lorentz te zijn in 1875, op het
proefschrift Over de theorie der terugkaatsing en
breking van het licht. Het boekje geeft een over
zicht van het leven van Lorentz. Tevens komen
veel van de geportretteerde gasten ter sprake en
komt de omvang van het eerbetoon aan Lorentz
duidelijk naar voren.
Een bijna 600 pagina's tellend werk werd
gestuurd door de afdeling archeologie van de
gemeente Den Haag: Archeologie in het Wateringse
Veld, gemeente Den Haag. Van steentijd tot nieuwe
tijd (onder redactie van H. Siemons en E.E.B.
Bulten). Het Wateringse Veld ligt aan de zuid
westkant van Den Haag. Het archeologische
onderzoek ging in 1994 van start en snel werd
duidelijk dat men hoge verwachtingen mocht
hebhen wat betreft vindplaatsen uit het neolithi-
cum, de ijzertijd, de Romeinse tijd en de middel
eeuwen. Ongeveer vanaf 3000 v.Chr. vestigden
zich mensen in het gebied. De eerste bewoners
troffen nog lage duintjes aan, latere generaties
vonden enorme veenpakketten en nog later, in de
ijzertijd, zorgden toenemende overstromingen
ervoor dat grote delen van het land afgedekt wer
den met klei. Pas in de late middeleeuwen werden
de eerste polders aangelegd. Vijfduizend jaar
bewoning betekent een grote diversiteit aan
sociale groepen en materiële cultuur, zoals blijkt
uit de verschillende onderwerpen in deze publica
tie.
Bange Septemberdagen heet het jaarboek 2013 van
de Oudheidkundige Kring van het Land van Den-
dermonde. Het handelt over de militaire activitei
ten en wandaden door het Duitse leger tegen de
burgerbevolking van Dendermonde in de periode
van 4 september tot 8 oktober 1914, en is geschre
ven door P. Putteman. De auteur probeert ant
woord te geven op een aantal belangrijke vragen:
wat was het militair-strategische belang van
Dendermonde en waarom vielen de Duitsers pas
begin september Dendermonde aan toen hun leger
zich al diep in Frankrijk bevond? Waarom namen
de Duitsers driemaal de stad in om die tweemaal
onmiddellijk te verlaten en onverdedigd achter te
laten, en waarom werd gedurende vijf weken een
'kat-en-muisspel' gespeeld tussen het Belgische
en Duitse leger? Ook is het vreemd dat de Duit
sers pas in oktober de stad definitief veroverden,
terwijl het Belgische leger eigenlijk geen partij
was voor de Duitsers. De verantwoordelijkheid
voor alle gepleegde gruweldaden moet op ver
schillende niveaus gelegd worden. In de eerste
plaats zijn die militairen aansprakelijk die de
wandaden effectief pleegden, maar zeker kunnen
de leidinggevenden die verzuimden een eind te
maken aan de barbaarsheden verantwoordelijk
gesteld worden. Doordat de legerleiding een kader
creëerde dat het plegen van wandaden toeliet, is
ook de generale staf van het Duitse leger schul
dig. Het meest schokkend vindt de auteur het feit
dat de daden van het leger een vertaling zijn van
de opvattingen van de Duitse maatschappij op dat
ogenblik. Daardoor ligt ook daar een verantwoor
delijkheid. De misdaden hadden nooit op een der
gelijke schaal kunnen gebeuren als de maat
schappelijke context in Duitsland anders was
geweest en de Duitse leidinggevende klasse zich
minder elitair maar kritischer had opgesteld.
Het Jaarboek 2013 van het Koninklijk Limburgs
Geschied- en Oudheidkundig Genootschap heeft
een paar artikelen die ingaan op de genealogie
van Sint Servaas, die een belangrijke rol speelt in
de hagiografische en theologische discussies in
de middeleeuwen. In een handschrift in Krakau
wordt de stamboom van Servatius afgebeeld. R.
Dückers beschrijft en bestudeert het handschrift,
dat heel lang verloren werd gewaand, wat te
maken had met de grootschalige archiefroof tij
dens de Tweede Wereldoorlog. In een volgend
Aanwinsten
71
