plasje nog even naar boven. In 1971, tijdens de
onafhankelijkheidsoorlog van Bangladesh,
schreef Ginsberg het hartverscheurende gedicht
'September on Jessore Road', een schets van de
eindeloze vluchtelingenstroom vanuit Bangladesh
naar India. Eigenlijk is het een klaagzang, waar
bij de dichter zichzelf begeleidt op een schoothar-
monium. Het complete gedicht - van bijna twaalf
minuten - is te horen op de cd die bij het boekje
is gevoegd. Daarop staat uiteraard ook het gedicht
waaraan het boekje is gewijd, zowel in het Engels
als in het Nederlands. En het kan niet op: ook
Ginsbergs 'Howl' is te beluisteren, in de Neder
landse vertaling van Simon Vinkenoog en uitge
voerd door Han Buhrs. Ginsbergs schootharmo-
nium maakte hier plaats voor het Mondriaan
Kwartet.
Voor die schamele vijftien euro bieden boekje
en cd heel veel moois. Het ensemble had wel wat
luxueuzer mogen worden uitgevoerd. De cd hangt
een beetje armoedig in een plastic zakje tegen de
binnenkant van het achterplat. De slappe kaft
vertoont al gauw ezelsoren en de papierkeuze van
het binnenwerk is ook al weinig creatief: 120
grams kopieerpapier in de standaardkleur hagel
wit. Dat verraadt, in combinatie met het formaat
(A5) en de mottige weergave van de foto's, het
goedkope drukprocedé. En daarmee hangt tegen
woordig vrijwel altijd automatisch samen dat er
ook in redactioneel opzicht het een en ander aan
mankeert. Dat is jammer, want Joep Bremmers
heeft er echt zijn best op gedaan.
De wervende tekst op het achterplat is van
Simon Vinkenoog. Nu overleed deze in 2009, vier
jaar voor het verschijnen van dit boekje. Auteur
Bremmers is weliswaar Vinkenoogs biograaf, en
Vinkenoog had ontegenzeggelijk een hang naar
het bovennatuurlijke, maar het lijkt mij stug dat
hij vanuit de dichtershemel af en toe nog een
mailtje stuurt.
Bert Gerestein
Nanda van den Berg en Karien van Veggel (red.),
Kruisdijkschans. In oude glorie hersteld. Stichting
Het Zeeuwse Landschap 2013, 80 pp., rijk in kleur
geïllustreerd, kaarten, literatuur, ISBN 978-94-
90592-04-02, 10,-.
Veel West-Zeeuws-Vlamingen kenden hem wel:
die merkwaardige, eenzame, spookachtige vier
kante ruïne tussen Sluis en Aardenburg: de
Kruisdijkschans. In 2010 kon het complex, gele
gen binnen een kruispunt van vier dijken, wor
den aangekocht door de Stichting Het Zeeuwse
Landschap. De reden voor deze aankoop lag niet
in het historisch belang van deze bouwval, maar
in de aanwezigheid van een kleine populatie
boomkikkers. Daarom was het gebiedje ook aan
gewezen tot beschermd natuurmonument, en
onderdeel van de Ecologische Hoofdstructuur.
Gelukkig beperkt Het Zeeuwse Landschap zich
niet tot het herstel van natuurwaarden, maar
heeft de stichting ook oog voor het historisch en
landschappelijk erfgoed, zoals ook al gebleken is
bij de restauratie van de hoeve Van der Meulen
bij 's-Heer Abtskerke. In januari 2013 kon het
hele complex, volledig hersteld en gerestaureerd,
plechtig worden geopend. Het nu verschenen
boekje doet verslag van de geschiedenis en de
restauratie van de schans. Het is verdeeld in drie
hoofdstukken: de Staats-Spaanse tijd, de lotge
vallen van de schans en het herstel.
Aan Winant Halfwerk was de nogal ondank
bare taak toegewezen om de Kruisdijkschans te
plaatsen in de militaire geschiedenis van zijn tijd.
Ondankbaar, omdat vrijwel gelijktijdig het grote
boek De Staats-Spaanse Linies van J.J.B. Kuipers
is verschenen, dat een veel uitvoeriger overzicht
van deze geschiedenis geeft (zie de bespreking in
Zeeland 22.3). Halfwerk kon daar in het hem toe
gemeten bestek niet veel aan toevoegen, en moest
dikwijls wel erg kort door de bocht om de gecom
pliceerde geschiedenis van het gebied weer te
geven. Soms is de beknopte weergave zelfs ver
warrend. Zo wordt op bladzijde 11 vermeld dat de
Bourgondische Nederlanden in 1558 het persoon
lijk eigendom werden van de Spaanse tak van de
78
Boekbesprekingen
