Een negentiende-eeuws vlinderkastje
II'
Gerard Heerebout
's Morgens vroeg sjokt Prikkebeen
druk door dik en dun al heen;
vlinders vangen in zijn net
is zijn allergrootste pret.
In het voorjaar kocht het Genootschap een 'vlin-
derkastje' aan bij een Middelburgs antiquariaat. In
een mahoniehouten kastje, achter een glazen deur
tje, zijn vier fraaie boekruggen te zien. De rugtitel
is: "J. Ehrlich, Verzameling van Walchersche vlin
ders". Als het glazen deurtje geopend wordt en de
'boeken' worden eruit gepakt, blijken het helemaal
geen boeken te zijn, maar een klein ladenkastje,
en achter de fraai gedecoreerde zijplatten van de
'boeken' zit een hele vlinderverzameling. Normaal
worden verzamelde vlinders opgeprikt. Hier is in de
meeste gevallen het lichaam van de vlinder verwij
derd en zijn alleen de vleugels in een natuurlijke
houding tussen twee glasplaatjes bewaard. Alleen
kleine vlinders zijn soms in hun geheel tussen de
glasplaatjes aanwezig. Bij sommige vlinders zijn
behalve de vleugels ook andere delen, zoals de
tong, bewaard. J. Ehrlich is niet alleen de verzame
laar van de vlinders, maar ook de maker van deze
boeksimulant.
Jacob Ehrlich
In 1771 meldt zich bij de Lutherse gemeente in
Middelburg Carl Gottlieb Ehrlich, afkomstig uit
Pirla. Hij is een van de vele protestantse vluchte
lingen uit het gebied rond Salzburg. Hij trouwt
later met Katharina Koppejan. In 1787 wordt een
zoon geboren, Jacob Ehrlich. Deze trouwt in 1813,
25 jaar oud, met de 18-jarige Aletta Magdalena
Akkerman. De huwelijksakte vermeldt dat de
bruidegom "Libraire" (boekhandelaar) is. Jacob
maakte kennelijk een kerkelijke overstap want in
1831 wordt hij diaken van de Nederduits-Her-
vormde kerk. In de database Zeeuwen gezocht zijn
geen vermeldingen van kinderen uit dit huwelijk
aangetroffen.
Jacobs woonhuis met zaak stond aan het
Koorkerkhof. Hij was niet alleen boekhandelaar;
advertenties in de Middelburgsche Courant geven
aan dat hij ook boekbinder was; daarnaast ver
zorgde hij gelegenheidsdrukwerk, zoals veiling
catalogi. In juni 1848 gaf hij in eigen beheer een
boekje uit; in de Vlissingsche Courant van 21 juni
dat jaar en in de Middelburgsche Courant van 9
december staan gunstige besprekingen van dat
boekje, Bijdrage tot de kennis der Geschiedenis
van het ontstaan en de verdere aanwas der Stad
Middelburg in de stroom der Arne. In een zeer
gedetailleerde beschrijving van het zuidoostelijke
deel der stad (omgeving van de Punt) geeft hij
blijk van een grote kennis van elk detail uit het
verleden van dit stadsdeel. De recensent uit Vlis-
singen schrijft over Jacob Ehrlich: "Wij danken
den eenvoudige burgerman, die het schreef, voor
zijn geschenk; een geschenk van waarde, voor de
stad en provincie niet alleen; maar betrekkelijk
ook voor de geschiedenis." Het boekje telt 60
pagina's en een plaat en een kaart. Het voorplat
heeft een fraai goudkleurig stempel en in het
voorwoord zegt Ehrlich dat hij deze speciaal heeft
laten maken naar een zegel van een Middeleeuws
charter uit 1469. De Vlissingse recensent spoort
hem aan om meer te schrijven. Dat doet hij ook
zo nu en dan; hij schrijft in de Middelburgsche
Courant een paar maal een uitgebreid en goed
gedocumenteerd stuk over de Zeeuwse geschiede
nis.
Jacob Ehrlich is op 26 juli 1863 op 76-jarige
leeftijd overleden, zo meldt de Middelburgsche
Courant twee dagen later. Zijn weduwe schrijft in
de aankondiging: "Die den overledene in zijn
werkzaam en nuttig leven hebben gekend, zullen
beseffen wat ik, op zoo verre gevorderden leef
tijd, in hem verlieze." Werkzaam is hij zeker
geweest. Hij moet ook een aartsverzamelaar
geweest zijn. Zijn huis moet uitgepuild hebben
van allerlei voorwerpen; hij bracht een grote ver
zameling op allerlei terrein bijeen. Ook had hij
een grote boek- en prentenverzameling. De Mid
delburgsche Courant van 27 september 1864 ver
meldt dat er op 10 oktober bij de boekhandelaars
Van Benthem Et Jutting een belangrijke veiling is
van boeken, waaronder zeldzame boeken en
handschriften, platen en tekeningen van Zeeland,
Een vlinderkastje
143
