Napoleon en de Britse Schelde-expeditie van 1809 (I) Tobias van Gent In 2015 wordt op tal van plaatsen en bij diverse gelegenheden stilgestaan bij het feit dat Napoleon precies twee eeuwen geleden definitief van het Europese toneel verdween. Zijn vijftien jaar durende heerschappij, gekenmerkt door talloze oorlogen, is immers van grote invloed geweest op de loop van de geschiedenis. Dit geldt ook zonder meer voor Zeeland. De Franse tijd (1795-1813) markeerde het einde van de prominente positie die het gewest in de wereldhandel had ingenomen. Daarnaast werd het Zeeuwse grondgebied het strijdtoneel van de Europese grote mogendheden. Toen in de zomer van 1809 hier de omvangrijkste Britse amfibische operatie uit de Napoleontische oorlogen plaatsvond, waren dan ook kortstondig alle Europese ogen op Zeeland gericht. Hoewel Napoleon zich op dat moment op meer dan duizend kilometer afstand in Oostenrijk bevond, hield hij zich nadrukkelijk met de afweer van de Britse invasie bezig. Uit zijn brievencorres- pondentie blijkt dat de Franse keizer onophoudelijk zijn ondergeschikten in Parijs en Antwerpen aan vuurde en aanstuurde. Zijn bemoeienissen met de strijd om de Schelde in de tweede helft van 1809 tonen dan ook het belang van de Britse Schelde- expeditie aan. Een tweede front op het continent "Flessingue m'est indispensable pour mon port d'Anvers" 1 In 1809 bevond Napoleon zich op het toppunt van zijn macht. Nadat hij in diverse militaire campag nes zijn meeste tegenstanders had verslagen, heerste hij over het Europese continent. Alleen Groot-Brittannië hield, beschermd door haar superieure marine, nog stand. Dit land was Napo leon dan ook een doorn in het oog. In 1806 lan ceerde hij een economische blokkade, het zoge noemde continentale stelsel, in de hoop Groot- Brittannië op de knieën te krijgen. Ook had de Franse keizer het idee om het eiland te veroveren nooit uit zijn hoofd gezet. In zijn invasieplannen speelde Antwerpen een cruciale rol. Hij bouwde dan ook de havenstad in de loop van tijd uit tot zijn belangrijkste marinebasis na Toulon. Vanuit deze uitvalsbasis kon een Franse vloot binnen 24 uur Engeland bereiken.2 Om zijn veroverde gebieden onder controle te houden, zette Napoleon zijn broers op verschil lende Europese tronen. Zo werd Joseph koning van Spanje, Jéröme koning van Westfalen en liet hij zijn broer Louis (Lodewijk) in 1806 tot koning van Holland kronen. Zij werden niet geacht hun nieuwe onderdanen te dienen, maar vooral de Franse belangen te behartigen. Napoleon ver wachtte van de 'rijke' Hollanders niet alleen een forse bijdrage aan zijn oorlogsinspanningen, maar ook dat zij zich loyaal zouden houden aan het continentale stelsel. Tot zijn grote woede ont popte Lodewijk zich echter al snel niet zozeer als een trouwe vazal van Frankrijk, maar had hij juist veel aandacht voor de noden van zijn volk. De koning van Holland voerde de voor zijn land desastreuze economische maatregelen van zijn broer met veel vertraging uit en stond op grote schaal smokkelhandel met Groot-Brittannië toe. Hij verzuimde ook de invoering van de dienst plicht en de bouw van een grote vloot, waardoor de Hollandse militaire inbreng in de veldtochten van de keizer uiterst summier bleef. Het mag dan ook geen verbazing wekken dat tegen 1809 de verhouding tussen de broers op een dieptepunt was aanbeland.3 Begin april 1809 brak de Vijfde Coalitieoorlog tegen Frankrijk uit. Napoleon vertrok met zijn Grande Armee naar het zuiden van Duitsland om een veldtocht tegen de Oostenrijkers te beginnen. Hij maakte zich er echter wel zorgen over dat de Britten in zijn afwezigheid een aanval op het Europese vasteland zouden ondernemen. Vanuit Parijs liet hij op 12 april aan zijn broer Lodewijk weten dat Oostenrijk de oorlog was begonnen. De Franse keizer schreef met klem dat de Hollandse koning, wilde hij zijn land kunnen verdedigen, niet langer tijd kon verspillen met het op de been brengen van een groot leger. Napoleon was het geduld met zijn broer duidelijk aan het verliezen. Twee maanden eerder had hij hem al gewaar schuwd voor een mogelijke Britse invasie in de Britse Schelde-expeditie 1809 1

Tijdschriftenbank Zeeland

Zeeland | 2015 | | pagina 3