Modernisme op de grens.
De architect J.P. Kloos
Johan de Koning
Verscholen in het bosachtige gebied aan de west
kant van het stadje Aardenburg is een kleine
architectonische schat te vinden. Langs de zogehe
ten Herendreef bevindt zich een tweetal gebouwen
van een bekende Nederlandse bouwmeester, die
excelleerde in de stijl van de Nieuwe Zakelijkheid.
Vanwege de activiteiten in het kader van de
wederopbouw van Zeeuws-Vlaanderen na de ver
woestingen aangericht bij de bevrijding in de
herfst van 1944, werd deze modernist gevraagd te
komen helpen. Dat mag opmerkelijk heten omdat
er in die tijd in Zeeland vrijwel geen architecten
van moderne snit aan het werk werden gezet. Deze
man, J.P. Kloos (1905-2001), was dan ook geen
gewone bouwmeester en zijn bekering tot het
modernisme had nog maar recent vorm gekregen.
Wellicht was men in Zeeuws-Vlaanderen onaan
genaam verrast door Kloos' onverbloemde functi
onalistische inzet, want heel veel heeft hij er niet
geproduceerd. Maar de werken die hij realiseerde,
zijn - of waren - zeker de moeite waard. Zijn
bekendst geworden creatie hier was ongetwijfeld
het in 1989 gesloopte Julianaziekenhuis aan de
Van Steenbergenlaan in Terneuzen. Het werd in
1954 opgeleverd en was van zo'n sprankelende
kwaliteit dat het de basis van zijn verdere carri
ère werd. Na Terneuzen volgden nog ziekenhui
zen in Groningen, Almelo, Kampen en Harden-
berg. In Aardenburg bleef zijn aandeel in de
wederopbouw beperkt tot de sportkantine aan de
Het door Jan Piet Kloos ontworpen en in 1954 opgeleverde
Julianaziekenhuis te Terneuzen.
Herendreef en een particulier woonhuis annex
kantoor aan diezelfde straat op nummer 55. Beide
objecten worden genoemd in de gids Moderne
architectuur in Zeeland, uitgegeven in 1990. De
sportkantine wordt eveneens beschreven in de
monografie van Manfred Bock en Kees Somer,
uitgegeven als laatste in de reeks Bouwen/ont
werpen door Van Gennep in 1986.'
Hoewel het woonhuis Ceres dus op de achter
grond lijkt te zijn gebleven, leek het mij toch een
goed idee om er een artikel aan te wijden. Zeker
nadat ik bij toeval had kunnen vaststellen in
welke prachtige staat het huis gehouden is door
de huidige bewoners. In oktober 2013 bracht ik
een bezoek aan het opvallende huis aan de
Herendreef. Maar daarover later, eerst meer aan
dacht voor de man zelf.
Kloos
Jan Piet Kloos werd in 1905 in Schiedam gebo
ren. Op 17-jarige leeftijd besluit hij naar de mts in
Utrecht te gaan om er bouwkunde te studeren. Hij
wordt op ouderwets degelijke wijze onderwezen
in het ambacht van bouwkundige. Zo is er veel
aandacht voor de decoratie van gevels, studenten
ontwerpen er tegelplateaus en glas-in-loodramen
en ook het meubelontwerp behoort tot het vaste
curriculum. Alles ademt de sfeer van de Amster
damse School, op dat moment de heersende
architectuurstijl in Nederland, zij het niet meer
op de kenmerkende wijze van illustere bouw
meesters als De Klerk en Van der Meij - denk aan
de Spaarndammerbuurt en het Scheepvaarthuis
in Amsterdam - maar op een veel soberder en
ingetogener wijze die we tegenwoordig vooral
associëren met Amsterdam-Zuid, ontworpen door
H.P. Berlage en een team van architecten om hem
heen, onder wie de in Zeeland bekende Christiaan
van Epen.
Kloos is een vlotte en nieuwsgierige leerling.
Vanaf 1925 volgt hij met veel belangstelling de
bouw van het Schröderhuis, een spraakmakend
ontwerp van Gerrit Rietveld. Aan het eind van
dat jaar gaat hij zijn studie vervolgen aan het
98
Architect J.P. Kloos
