Zeeland 25.1
In 1707 stellen de Staten van Zeeland een plak
kaat op. Alleen Zeeuwse vissers mogen in
Zeeuwse wateren vissen. Maar die van Bergen op
Zoom beroepen zich op de Satisfactie, waarin
staat dat ze in het hele Verdronken Land mogen
vissen. Het plakkaat wordt in 1775 herhaald. Een
deel van de vissers uit Bergen op Zoom verhuist
naar Tholen. Dan zijn ze Zeeuws.
Ook andere problemen worden in het boek
beschreven. De vissers zetten de weren gewoon
door het weer van een ander heen. Of in de vaar
geul, als dat een beter financieel perspectief lijkt
te bieden. Ze gaan hun eigen gang.
Financieel perspectief? De namen van som
mige weren zijn mooi: Goudmijn en Zilverput.
Maar helaas vallen de resultaten vaak tegen.
Bovendien werd de prijs niet bepaald door wat de
vissers hier vingen, maar door wat de vissers in
de Zuiderzee vingen. De ansjovis uit de Ooster-
schelde was nog geen procent van wat in de Zui
derzee gevangen werd. In dit boek ontbreken
helaas haast alle financiële gegevens van de
ansjovisvisserij. In de prima masterscriptie van
C.H.M. in 't Groen uit juni 2000 (Erasmusuniver-
siteit) staan veel meer financiële gegevens. Daar
wordt vermeld dat in een reeks van 17 jaren aan
het eind van de negentiende en het begin van de
twintigste eeuw in de helft van de jaren bijvangst
(de andere gevangen vis, omvis genaamd) meer
opbracht dan de ansjovis. Er was in die jaren
eigenlijk maar één jaar waarin de vis genoeg
opbracht om de pacht te betalen. Jammer dat een
verwijzing naar deze scriptie ontbreekt in dit
boek. Eén kanttekening moet natuurlijk wel
gemaakt worden: opgegeven vangst is iets anders
dan werkelijke vangst. En deze visserij was ook
een seizoensactiviteit. De vissers hadden eigenlijk
allemaal ook een ander beroep.
Over de rest van het boek kan ik korter zijn.
Het hoofdstukje familieverhalen geeft een goed
inzicht in de relaties (en die zijn er veel) tussen
de ansjovisfamilies. Ook hun opvattingen, imma
terieel cultuurgoed, worden beschreven. Opval
lend is dat de hechte vissersgemeenschap een
protestantse enclave in het katholieke Bergen op
Zoom was. De verhalen staan op de dvd achterin
het boek.
Ten slotte, liefhebbers van ansjovis weten dat
er in het voorjaar in Bergen op Zoom een A-A-A-
menu bestaat: Asperges met wat gekookte aard
appelen als voorgerecht, een ruime portie gebak
ken Ansjovis met frietjes als hoofdgerecht en
Aardbeien met ijs als nagerecht. Altijd gedacht
dat dit een eeuwenoude traditie was. Maar, zo
leert het boek, dit menu is pas in 1973 of 1974
geïntroduceerd door het restaurant De Bloemkool.
Heel oud dit restaurant, uit 1797, dat weer wel.
Toen de weervisserij om een aantal redenen
als commerciële bedrijvigheid ophield te bestaan
is er de Stichting Behoud Weervisserij opgericht;
er werd een derde weer gestoken (er waren er van
de haast dertig weren nog maar twee over), de
schepen werden verbeterd en aangepast en er zijn
in het seizoen vaartochten naar de opnieuw in
bedrijf zijnde weren. Het is een toeristische
attractie geworden. Met de uitgave van dit bijzon
dere boek is gepoogd de geschiedenis van de
weervisserij vast te leggen en deze visserij onder
de aandacht van een breed publiek te brengen.
Met dit boek is de stichting daarin goed geslaagd.
Gerard Heerebout
Huib Uil, De scholen syn planthoven van de
gemeente. Het onderwijs in Zeeland en Staats-
Vlaanderen 1578-1801, Marberg Media, Berg-
schenhoek 2015. 860 pp., prenten, kaarten. ISBN
978-90-820494-7-3. 34,95
Dat goed onderwijs van groot belang is, zal nie
mand ontkennen. Onderwijs wordt gezien als een
elementaire behoefte en niet alleen in onze tijd.
Ook in het verleden was men zich hiervan
bewust. Niet voor niets drong zowel de overheid
als de kerk aan op goed onderwijs aan zo veel
mogelijk kinderen.
Hoe kreeg het onderwijs in Zeeland en Staats-
Vlaanderen in de periode 1578-1801 vorm? Hoe
functioneerde het en tot welke resultaten leidde
Boekbesprekingen
41
