Zeeland 25.2
Boekbesprekingen
Adwin de Kluyver, Terug uit de witte hel. Hoe
poolreiziger Sjef van Dongen een nationale held
werd, Balans, Amsterdam 2015, 320 pp., ill., foto's,
krt., tek. ISBN 978-94-600-3074-1. 19,95;
Michelle van Dijk, Sjef van Dongen. Nederlandse
poolheld. Een reconstructie op basis van brieven
en dagboeken, Lectura Cultura, Amsterdam 2015,
120 pp., ill., krt., foto's. ISBN 978-90-8213-542
8. 19,95
Doorgaans gebeurt het alleen bij jubilea en her
denkingsjaren dat meerdere studies over het
zelfde onderwerp tegelijkertijd het levenslicht
zien. Hiervan was echter geen sprake bij het ver
schijnen in het najaar van 2015 van twee studies
over het leven van 'poolheld' Sjef van Dongen, in
Zeeland vooral bekend als burgemeester van Aar
denburg. Van de hand van Adwin de Kluyver
verscheen de biografie Terug uit de witte hel over
de heldenstatus van Van Dongen. De Kluyver is
historicus en journalist, gespecialiseerd in de
cultuurgeschiedenis van poolreizen. Voor de
VPRO-radio maakte hij een documentaire over de
ramp met het luchtschip Italia.
Vrijwel tegelijkertijd verscheen van Michelle
van Dijk Sjef van Dongen. Nederlandse poolheld.
Van Dijk is gids, expeditieleider en campingeige
naar op Spitsbergen. Ze woonde en werkte in
Zweden en IJsland en op diverse arctische en
antarctische eilanden. Haar boek is gebaseerd op
onderzoek dat in 2013 aan het Arctisch centrum
van de Universiteit Groningen werd uitgevoerd.
Van Dijks werk is dan ook een omgewerkte scrip
tie die vooral is geschreven op basis van de dag
boeken van Van Dongen zonder dat deze kritisch
tegen het licht gehouden zijn. Het boek is een
egodocument over de pooltocht, voorzien van
dagboekfragmenten, prachtige foto's, telegram
men en kranten- en tijdschriftenpagina's uit de
jaren twintig, maar het bronnenmateriaal wordt
gepresenteerd zonder dat daar een oordeel over
wordt geveld; dat mag de lezer zelf doen. Het is
dan ook vrijwel onmogelijk om de boeken met
elkaar te vergelijken; De Kluyver zet in zijn zeer
lezenswaardige biografie de bronnen namelijk
Sjef van Dongen, zijn moeder, twee broers en twee zussen arri
veerden op 27 september 1923 met het stoomschip Ameland op
Spitsbergen. Foto uit: Van Dijk, Sjef van Dongen.
wél tegen elkaar af en komt zo tot onthutsende
ontdekkingen. Zo blijkt de foto die bij beide boe
ken de omslag siert niet Van Dongen te tonen
maar de Zweed Belgrim, iets dat Van Dijk ont
gaan is.
De lezer herkent in De Kluyver meteen de
schrijver doordat hij in de proloog de held naar
voren haalt op het toppunt van zijn roem als hij
in 1928 op het Maasstation in Rotterdam aan
komt. Dan volgt het verhaal in vier delen. Het
eerste deel, 'Naar de witte hel', gaat over het ver
trek naar Spitsbergen en de uiteindelijke red
dingsactie. Het tweede deel heet 'Terug' en han
delt over de reis huiswaarts vanaf Spitsbergen.
Het derde hoofdstuk, 'Een held in 1928', gaat over
de heldenontvangst van Sjef van Dongen. en met
'Na de witte hel' wordt het boek afgesloten met
het leven van Sjef van Dongen na zijn terug
komst. Ook zijn een epiloog, notenapparaat,
bibliografie, illustratieverantwoording en perso
nenregister toegevoegd. Pluspunt bij Van Dijk is
dat zij in de bijlage enkele duidelijke kaarten van
Spitsbergen en Van Dongens route over het ijs
boven Noordoostland heeft laten opnemen, iets
dat in het boek van De Kluyver node ontbreekt.
Daar waar Van Dijk Sjef van Dongens reputa-
Boekbesprekingen
81
