Vlaamse activisten in Zeeland
Lo van Driel
De afgelopen jaren zijn verschillende publicaties
over de Eerste Wereldoorlog verschenen, in het
algemeen en in Zeeland in het bijzonder. In Bau-
wens Haak's Bange jaren. Zeeuws-Vlaanderen en
de Eerste Wereldoorlog wordt gedetailleerd in
kaart gebracht wat die oorlog voor de streek bete
kende. De stroom vluchtelingen uit België naar
Nederland krijgt daar een bijzondere plaats in. In
het boek van Barth Zwemer, Zeeland tijdens de
Eerste Wereldoorlog, worden in hoofdstuk 2 met
mooie illustraties de feiten opgesomd over de
vluchtelingen in Zeeland. De auteurs schatten het
totale aantal dat naar Nederland kwam, op meer
dan een miljoen. Ongeveer 500- a 600 duizend
vluchtelingen zijn via Zeeland gearriveerd, van wie
er uiteindelijk zo'n 400 duizend voor langere tijd
in de provincie bleven. Daarbij kwamen nog de
gedeserteerde soldaten en een groot aantal bui
tenlanders dat België ontvluchtte. Die massale
vlucht vond plaats in augustus 1914 en de maan
den daarna.
Op 11 november 1918 werd de wapenstilstand
gesloten. De onderhandelingen die zouden leiden
tot de Vrede van Versailles konden beginnen. In
het zicht van het einde van de gevechtshandelin
gen en de terugtrekking van het Duitse leger uit
België gingen veel vluchtelingen op weg naar huis,
terug naar beschadigde huizen, naar een zieltogend
land met veel velden van eer. Op hun reis naar Bel
gië kwamen ze andere landgenoten tegen, Vlamin
gen die het woord België niet over hun lippen kon
den krijgen. Dat waren de activisten die zich voor
een zelfstandig Vlaanderen, los van die vermale
dijde Franstaligen, hadden ingezet tijdens de Grote
Oorlog in samenwerking met de Duitse bezetters.
Collaborateurs dus, van het zuiverste water. Hun
rol was nu, eind oktober, half november 1918 uit
gespeeld.
Soms waren er confrontaties tussen de gaande en
de komende Belgen. Toen een gezelschap Gen
tenaren eind oktober 1918 in Sas van Gent arri
veerde, ontstond daar een forse rel. Vluchtelingen
en Nederlanders zagen op het station de activis
ten en begonnen ze te beschimpen. Het christe-
lijk-historisch nieuwsblad De Zeeuw beschreef op
23 oktober 1918 een confrontatie op het station
van Roosendaal waar vluchtende activisten
terugkerende Belgen ontmoetten: "Met den trein
uit Antwerpen kwamen weder eenige activisten
mee, leden van den 'Raad van Vlaanderen'. Op
het perron aanwezige Belgische uitgewekenen
schreeuwden toen zij passeerden minder vriende
lijk 'de ratten gaan lopen'." Krantenberichten over
rellen en opstootjes tegen activisten in België
vindt men legio, en meewarige, afkeurende mede
delingen in Nederlandse kranten aan hun adres
niet minder. Toch werd de op de loop gegane
Vlaamse collaborerende strijders in Nederland,
net als de 'goede Belgen' vier jaar eerder, een wel
kom onderdak geboden, hoewel ze in de Neder
landse kranten veelvuldig werden afgeschilderd
als landverraders. Wat hadden ze op hun gewe
ten, wat schreven ze zelf op hun blazoen?
Activisme
Toen in augustus 1914 België overrompeld werd
door het Duitse leger, ging de Belgische regering
in ballingschap in Le Havre. België kreeg een
Duits militair bestuur en sommige flaminganten,
aanhangers van de Vlaamse Beweging, wilden
gebruik maken van deze situatie om het Franse
juk af te werpen en hun idealen te verwezenlij
ken. Al na een maand begonnen groepen Vlamin
gen zich op te maken om met de Duitsers samen
te werken. In flamingantenkringen was niet
iedereen het daarmee eens. Aan de ene kant ston
den de passieven die van samenwerking met de
vijand niets wilden weten. Aan het andere uiter
ste stonden de activisten die alles op alles zetten
eruit te halen wat mogelijk was. En zelfs onder de
activisten waren de meningen verdeeld. Sommi
gen streefden naar het einde van België en naar
een volstrekt onafhankelijk Vlaanderen. Anderen
wilden genoegen nemen met een bestuurlijke
scheiding en een federatie. Sommigen richtten
zich op Duitsland en hoopten dat Vlaanderen
opgenomen werd in een pangermaans geheel.
Anderen richtten zich op het Noorden, omarmden
108
Vlaamse Lctiviste
