oude offerandes; dat geeft ook meteen de authen
ticiteit aan. De familie raadpleegt de voorouder
voor de meeste dagelijkse handelingen als koken,
de visvangst, het weer of bij op reis gaan. Zolang
het beeldje stilstaat is er niets aan de hand, maar
als het omvalt of licht beweegt, of de mensen
denken dat het beweegt, dan is dat een slecht
teken.
De voorouderbeeldjes staan in het huis op een
speciale plaats. Op de Leti-eilanden is dat de
huiszolder. In de gevel van de zolder is een ope
ning aangebracht met een speciaal luikje waar de
ziel naar binnen kan komen. Op de Tanimbar-
eilanden staan ze op een speciaal familiealtaar,
de tavu. Op de zolder of op de tavu staan meer
dere voorouderbeeldjes bij elkaar, het is de cen
trale plaats voor alle kostbaarheden en erfstuk
ken van de familie.
Interessantste nummers
Mannelijk voorouderbeeld met afgebroken hoofddeksel en een
i ngelegd oog, hoogte 32,2 cm. ZM, ZG, nr. 3600-Z-4250.
als lichaam en als identiteit. In de literatuur
wordt die tweedeling ook weergegeven als
lichaam en ziel. Na de dood vergaat het lichaam,
maar de ziel van de dode blijft achter en zwerft
korte tijd rond totdat deze definitief naar het
dodenrijk vertrekt. De veronderstelling is dat het
dodenrijk vlakbij is, niet ver van de wereld van
de levenden, op een onbewoond eiland of een rif.
De voorouderbeeldjes moeten aanlokkelijk zijn en
de ziel van de voorouder verleiden nog een lange
tijd in het houten beeld te blijven wonen, bij de
familie. De levende familieleden kunnen via het
beeldje communiceren met de dode en zo langer
profiteren van diens kennis en wijsheid. Het is
voor de levenden zaak om de doden gunstig te
stemmen en te voorkomen dat ongeluk de familie
treft. In een schaaltje voor het beeld of, zoals op
Tanimbar, in het beeld worden offerandes gelegd
van bloemen, planten en palmwijn. Soms zijn op
het beeld nog resten van pigment te zien van
Hoe komt Adam Rademaker aan de beeldjes? Tot
in het begin van de twintigste eeuw laten achter
blijvende familieleden voorouderbeeldjes snijden.
Op het moment dat zij ontdekken dat het beeldje
niet meer functioneert omdat de ziel naar het
dodenrijk is vertrokken, heeft het geen waarde
meer. Het kan vernietigd worden. Een andere
mogelijkheid is weggeven of verkopen. Maar dat
kan ook onheil betekenen. Een groot deel van de
beeldjes is vernietigd in de tijd dat het geloof in
de voorouderbeelden verboden was.
Van der Wolk meldt in 1919 dat het geloof in
de voorouderbeeldjes is veranderd en verwaterd.
Ze worden alleen nog maar gedragen als talisman
of symboliseren bescherming en veiligheid. Hij
heeft beeldjes gezien hangend in schuren en aan
bomen en bij rijstvelden waar ze dienen ter voor
koming van misoogsten. Originele voorouder-
beelden zijn er niet meer en nieuwe beelden wor
den speciaal gemaakt voor de toeristen. In de
negentiende eeuw namen Nederlandse bestuurs
ambtenaren, militairen, zendelingen, missiona
rissen en wetenschappers beeldjes van de
Molukse eilanden vooral mee als rariteiten.
70
't Is vol van schatten hier
