gen het verzamelen van eieren voor de verkoop.
De ontdekking deed de soort ook bijna de das om
als gevolg van massaal eierrapen en vooral het
afschot ten behoeve van de heersende dames
mode, de zogenaamde sterntjesmoord.
'Dameshoeden versus rustgebieden' beslaat de
periode 1900-1940 en begint met de nefaste
gevolgen van de vogelmoord aan het begin van
de twintigste eeuw. Dit heeft echter het ontluiken
van de natuurbeschermingsgedachte tot gevolg.
In deze periode werden de Veereniging Vogelbe
scherming en de Vereeniging tot Behoud van
Natuurmonumenten opgericht. Daarna gaat het
crescendo met de grote stern. Aantalsontwikke
lingen en diverse vogelparadijzen met grote
sterns passeren de revue.
'Het prachtig witte verenkleed' wordt gepre
senteerd als een ornithologisch gericht tussen-
deel, dat de chronologische geschiedenis onder
breekt. Het gaat nu om de vogel zelf:
eigenschappen, broedgedrag, de keuze van de
broedbiotopen, de relatie met andere vogels en
nog meer.
In 'Tijden van tegenspoed' leren we dat de
vette jaren voorbij zijn. Dit hoofdstuk behandelt
de periode 1940 tot 1970. De Tweede Wereldoor
log had zijn gevolgen - grootschalige eierraperij
voor de voedselvoorziening - maar werd gevolgd
door een opmerkelijk snel herstel. Dit bleek echter
de opmaat voor de volgende catastrofe: de bijna-
uitroeiing die de vogel in de jaren vijftig en zes
tig in Nederland ten deel viel. Nu lag de oorzaak
in de vergiftiging door bestrijdingsmiddelen, die
sluipenderwijs hun invloed deden gelden. Weer
leidden de gebeurtenissen tot een omslag in het
denken over onze omgang met vogels en met de
natuur. Tevens kwamen broedgebieden meer en
meer onder druk. Op pagina 130 staan hier
warempel drie taalfouten: het is 'moeten zij hun
vetreserves' in plaats van 'moeten zijn vetreser-
ves', 'in gang gezet' in plaats van 'is gang gezet'
en 'voor ontsmetting van zaden' in plaats van
'voor ontsmetting zaden'. Dit valt op daar er
elders in het boek nauwelijks van dit soort kleine
taalzonden staan.
De periode 1970 tot heden komt aan de orde
in 'Voor verbetering vatbaar'. Wetenschappelijk
onderzoek wordt gemeengoed. Men probeert de
grote stern te begrijpen en een helpende hand te
bieden. 'Natuurontwikkeling' komt in beeld en
het begrip natuurcompensatie' wordt geïnstituti
onaliseerd. Aan goede bedoelingen geen gebrek.
De grote stern herstelde zich in Nederland, aan
vankelijk langzaam maar geleidelijk aan toch
weer tot aanzienlijke aantallen.
'Overleven' vormt de afsluiting van het boek.
Er wordt teruggekeken op tweehonderd jaar geza
menlijke geschiedenis van de grote stern en van
Nederland. Sinds de 'ontdekking' van de grote
stern in Engeland in 1784 en in Nederland in
1840 is er veel gebeurd. Het landschap is totaal
veranderd als gevolg van de sterk toegenomen
druk van de steeds maar uitdijende bevolking. En
hoe gaat het nu met de grote stern? En hoe ziet de
toekomst eruit? Hier wordt de balans opgemaakt.
Tot slot zijn twee bijlagen opgenomen met de
broedplaatsen van de grote stern in Nederland en
het aantal broedparen in Nederland en in noord
west Europa, gevolgd door een uitgebreid noten
apparaat, literatuurlijst, illustratieverantwoor
ding en register.
Voor de echte vogelliefhebber biedt dit boek,
niet het minst door een gedegen literatuuronder
zoek, een schat aan informatie over deze fraaie
kustvogel. Bovendien kan men, dankzij het uitge
breide notenapparaat, gemakkelijk nagaan waar
aan een en ander is ontleend, hetgeen bijzonder
prettig is bij verder onderzoek naar deze soort.
Door het plaatsen van de vogel in een bredere
context - veranderend landschap en opkomende
natuurbescherming - wint het bovendien veel
aan waarde. Jammer dat de schrijfstijl wat stijfjes
aandoet en niet echt onderhoudend is.
Marc Buise
Oud-gezagvoerder koopvaardij en gids in het Verdronken Land
van Saeftinge.
