Zeeland 27.3
de gelijknamige Middelburger die zich in 1784 als
vrijburger aan de Kaap vestigde. En boven de
ingang van het in 1674 in gebruik genomen Kas
teel zijn de wapens van de zes VOC-kamers afge
beeld - waaronder dat van de Zeeuwse hoofdstad.
Maar dat is het wel zo'n beetje. Natuurlijk, het
huidige Zuid-Afrika telt twee dorpen met de
naam Middelburg. Maar die zijn in respectievelijk
1852 en 1866 gesticht, lang na afloop van het
VOC tijdperk. En bovendien danken ze hun naam
slechts aan het feit dat ze, toen ze tot dorp ver
klaard werden, ruwweg halfpad tussen reeds
bestaande (en belangrijker) dorpen of steden
lagen.17 Het enige dorp dat wél een Zeeuwse con
nectie heeft is, verrassend genoeg, het ruim vier
duizend zielen tellende Reivilo in de provincie
Noord-Kaap. De nederzetting, die oorspronkelijk
Klein Boetsap heette, werd in 1918 hernoemd
naar de toenmalige dominee Olivier - maar dan
achterstevoren gespeld. Of de predikant zelf met
Ol.lVIER
Wapen van de Zuid-Afrikaanse familie Olivier. Uit: C, Pama,
Die groot Afrikaanse familienaamboek (Kaapstad 1983).
deze merkwaardige dorpsnaam op de proppen
kwam of dat zijn gemeenteleden hiervoor verant
woordelijk waren vertelt het verhaal niet.18 Wat in
het kader van dit artikel echter interessant is om
te weten, is dat de stamvaders van de Zuid-Afri
kaanse familie Olivier twee broers uit Ouwerkerk
op Duiveland waren: Ockert en Hendrik, die in
1667 in de Kaapkolonie arriveerden. Ockert kreeg
veertien kinderen, zijn broer Hendrik negen. Van
daag de dag is Olivier een van de meest voorko
mende Europese familienamen in Zuid-Afrika. De
schattingen lopen uiteen, maar zeker is dat het
aantal Oliviers in de tienduizenden loopt. En alle-
maal stammen ze af van Ockert of Hendrik Oli
ver. Van de broers uit Ouwerkerk. In iets mindere
mate geldt hetzelfde voor de familie Van den
Berg. Veruit de meeste Zuid-Afrikanen met deze
naam stammen af van de beruchte Jacobus van
den Berg uit Breskens, die keer op keer in de
archieven van de vroege Kaap opduikt als wan
betaler, vechtersbaas en messentrekker.19
Een flink aantal Zuid-Afrikaanse families,
waarvan de hierboven genoemde twee de meest
omvangrijke zijn, heeft Zeeuwse stamouders die
in de 17e en 18e naar de Kaap gingen.
Dat is de erfenis van Zeeland in Zuid-Afrika.
Onzichtbaar maar onmiskenbaar.
Smuts
Jan Smuts. Op: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Jan_
Smuts_1947.jpg, benaderd 15-8-2018.
Overigens mogen lang niet alle kolonisten die in
het VOC-tijdperk vanuit Zeeland naar de Kaap
trokken tot dit Zeeuws immaterieel cultureel erf
goed worden gerekend. Want Middelburg was een
belangrijke plaats voor de VOC. Alleen in
Amsterdam werden meer schepen gebouwd voor
de reizen naar en van de Oost. Het is dan ook
leeuwen in Zuid-Afrika
87
