ten wel bepaalde redenen om niet al te zeer ver
ontrust te zijn. De verdediging op en langs de
Westerschelde was in principe op orde en aan de
oostkant kon men zich beschermd wanen zolang
de vestingen en inundaties in het westen van
Brabant nog in Staatse handen waren. Dus ook
van die kant ervoer men wellicht geen directe
bedreiging. En misschien verwachtte of hoopte
men dat het net zo zou gaan als in 1793 toen de
Fransen ook al een groot deel van Brabant ver
overd hadden, maar zich later weer hadden moe
ten terugtrekken. En ook eerder al was er iets
dergelijks gebeurd: in 1747 waren de Fransen
Brabant binnengevallen, maar het jaar daarop
werd er vrede gesloten en vertrokken zij weer, en
in het rampjaar 1672 hadden ze een nog veel gro
ter deel van de Republiek bezet, een bezetting die
bovendien langer duurde. Maar ook toen was er
een keer ten goede geweest.
De zeer alarmerende berichten aan het eind
van de maand uit Holland en Utrecht brachten op
slag verandering in de agenda van de Statenver
gadering en de commandanten van leger en vloot
werd gevraagd rapport uit te brengen over de
sterkte van de strijdkrachten. Hun reacties lieten
aan duidelijkheid niets te wensen over, naar hier
voor bleek. Dus restte in redelijkheid maar één
optie: zo goed mogelijke voorwaarden van over
gave zien te bereiken. Daar hebben de onderhan
delaars hun best voor gedaan. Zo mocht het oude
bestuur blijven, maar een paar dagen later al
werd ook in Middelburg een vrijheidsboom opge
richt (afbeelding voorzijde)... De Zeeuwse onder
handelaars zullen daarbij wel niet van de partij
geweest zijn.
Zeeland', toegangsnr. 2, inv. nr. 3518: 'La cause
que je defends est celle de la Liberté, elle ne vous
est point étrangère, bientöt nos interets seront les
mêmes.' (p. 96)
8 Ibid. p. 96 e.v. met de volledige tekst van de som
matie en van het manifest.
9 Jeanine Dekker, 'Politieke verhoudingen'. In: Paul
Brusse en Jeanine Dekker (red.), Geschiedenis van
Zeeland, deel III, 1700-1850. Utrecht (z.j.), p.192.
10 Deze brieven zijn geschonken aan het Zeeuws
Archief.
11 Pierre Frangois Joseph Durutte: https://
en.wikipedia.org/wiki/Pierre_Frangois_Joseph_
Durutte, (benaderd 9-11-2018)
12 Na de stichting van de republiek begonnen de Fran
sen een nieuwe jaartelling. De revolutie had een
nieuwe orde gecreëerd en het verleden vond men er
kennelijk niet meer bij horen. Pluvios, of beter plu-
viöse, betekent regenmaand.
13 Getranscribeerd volgens de kritisch-normalise-
rende methode zoals toegepast door de werkgroep
Paleografie in Zeeland (PaiZ), die werkzaam is voor
het Zeeuws Archief. Zie: http://www.zeeuwsar-
chief.nl/onderzoek-doen/werkgroep-paleografie-
zeeland, (benaderd 9-11-2018)
14 Garnier, brigadegeneraal, commandant van de
Franse troepen in Zeeland. Bron: 'Vergadering van
de provisionele repraesentaten van het volk van
Holland', maandag den 2 maart 1795 p. 13.
15 Vincent A.J. Klooster en Dirk H.A. Kolff (red.), 'Driftig
van spraak, levendig van gang, herinneringen van mari
neofficier D.H. Kolff (1761-1835)'. Zutphen 2011, p. 27.
16 Aide-de-camp van generaal Garnier. Bron: 'Vergadering
van de provisionele repraesentaten van het volk van Hol
land', maandag den 2 maart 1795, p. 14.
Noten
1 Met dank aan Ad Berends voor zijn waardevolle
bijdrage aan dit artikel.
2 R.B. Prud'homme van Reine, 'Jan Hendrik van
Kinsbergen 1735-1819, admiraal en filantroop'.
Amsterdam 1990.
3 Ibid. p. 318.
4 Ibid. p. 318.
5 Ibid. p. 327.
6 Jan Buisman, 'Duizend jaar weer, wind en water
in de Lage landen', deel 6 (1750-1800). Franeker
(2015), p. 831.
7 Zeeuws Archief, 'Gedrukte notulen van de Staten
154
Zeeland 1 795: ijs en capitulati
