Zeeland 28.1
Het medische Rammekens
Robert Jan Soer
Het oude fort Rammekens, gelegen naast Ritthem,
begint langzaamaan zijn geheimen te onthullen.
Het zeefort, dat schijnbaar alleen een roerige
beginperiode doormaakte, blijkt door de eeuwen
heen veel gevaarlijkere vijanden te hebben gehad
dan waar het voor was gebouwd. De latere
vijanden manifesteerden zich alleen niet in de
vorm van een militaire bedreiging, maar waren van
microscopische aard. De strijd daartegen begint
al in de late zestiende eeuw en komt volledig tot
uiting in de achttiende eeuw, wanneer enkele
epidemieën veel slachtoffers eisen op de schepen
gelegen bij Rammekens. Dit soort gebeurtenissen
zorgde ervoor dat er meer aandacht kwam voor de
gezondheid van de zeelieden op de schepen die bij
het fort lagen. Wellicht het meest opmerkelijke is
het verhaal van Paulus de Wind, een Zeeuwse arts
die tot provisor van Rammekens werd benoemd.
Hij behandelde niet alleen de zeelieden, maar
bestudeerde ook hun kwalen. De kennis die hij
hiermee vergaarde schreef hij op en verspreidde hij
in het provinciale wetenschappelijke genootschap
en over de grenzen naar zijn collega's in het
buitenland. Na zijn dood in 1771 oefende de
Kamer Zeeland van de VOC steeds meer druk uit
op het lokale bestuur om een hospitaal te bouwen
op Rammekens, dat er uiteindelijk in 1787 ook
kwam.
weken voor Fort Rammekens lagen te wachten op
een gunstige wind. Een westenwind is het meest
voorkomende type wind terwijl een oostenwind
nodig is om de schepen uit Zeeland te drijven3
Sinds de zeventiende eeuw behoorden vele van de
bedoelde schepen toe aan handelsmaatschappijen
zoals de WIC, VOC en MCC, die naar plaatsen
zoals Essequibo en Batavia voeren.
"Rammekes oft Zeeburg". Plattegrond van de vesting en
omgeving gezien in vogelvlucht. Kopergravure z. n. en z. j.
(eerste helft 17de eeuw). Uit Blaeu, Theatrum urbium. ZA, ZG,
ZI, II-893.
Aan het einde van de achttiende eeuw werd het
plan om op Rammekens een hospitaal te bouwen
door de Gecommitteerde Raden van Zeeland
genoemd als 'goed voor de menselyckheid en de
commercie'.1 Dit plan was heel wat anders dan
dat wat de opdrachtgevers voor de bouw van het
fort in de zestiende eeuw in gedachten hadden.
Strategisch gezien was Walcheren een belangrijk
eiland dat versterkt diende te worden. Het fort
werd gebouwd in het kader van een groter
project, namelijk het verdedigen van de kustlijn
van Vlaanderen, Holland en Zeeland.2 Het fort
kwam te staan op de plek waar het Kanaal van
Welsinghe en de Schelde samenkomen, ook wel
bekend als Blanckershoeck. Een bijzonderheid
van deze locatie was dat vele schepen soms
Nog een bijzonderheid van deze plek was de
aanwezigheid van ziekten aan boord van de sche
pen. Door de aldoor groeiende handelsnetwerken
die de wereld steeds meer met elkaar verbonden,
werden ook ziekten over de hele wereld verspreid.
De groeiende globalisering zorgde niet alleen
voor meer verspreiding van ziektes, maar ook
voor mutaties die allerlei aandoeningen erger
maakten. Zeker in de gesloten omgeving van
een schip waren de zeelieden erg kwetsbaar voor
ziekten, die steeds gevaarlijker werden. Dit blijkt
ook uit de vele epidemieën en uitbraken van
ziekten in Zeeland, zoals in 1601, toen tijdens het
Beleg van Oostende Rammekens gebruikt moest
worden als pesthuis. Het fort bleek door zijn
ligging door de eeuwen heen uiterst geschikt als
Het medische Rammekens
1
