Zeeland 28.2
Aanwinsten juni 2019
G.G. Trimpe Burger-Mekking
Holland, historisch tijdschrift (2018,4) heeft als
subtitel: Het ontstaan van het graafschap Holland.
De multidisciplinaire bestudering van de
vroege geschiedenis van Holland door het
integreren van de onderzoeksresultaten van
historische geografie, archeologie en schriftelijk
bronnenonderzoek levert veel nieuwe kennis
op. In dit nummer een mooie mix van die
gecombineerde aanpak.
K. Nieuwenhuijsen richt zich op de vroeg
ste oorkonden uit de Hollandse geschiedenis en
behandelt enkele misverstanden die daarover in
de loop van de tijd zijn ontstaan. In 'Wind, zee,
rivier, veenvorming en de mens' (auteur S. Klui
ving) gaat het over de vorming van het natuurlij
ke landschap van Holland. We kunnen het geolo
gisch ontstaan van Holland plaatsen in de tijd dat
de eerste strandwal bij het huidige Ypenburg bleef
staan en niet wegspoelde. Op deze strandwal, die
de oudste kustlijn van Holland vormde, is neoli-
thische bewoning van 5500 jaar oud aangetrof
fen. Tijdens de eerste stabiele strandwalvorming
draaide de ontwikkeling van de kustlijn zich om
en bewoog vanaf die tijd van het oosten naar het
westen. Hierdoor werd kustuitbouw in westelijke
richting mogelijk, en werden langs de hele Hol
landse kust verschillende jongere strandwallen
gevormd met daartussen liggende strandvlakten.
De wallen en duinen vormden een bescherming
tegen de invloed van het zoute water, er ontstond
plantengroei en daarna veen. Na het jaar 1000
werd begonnen met het ontginnen van het veen.
Als je tegenwoordig door het Hollandse landschap
reist zijn bijna alle natuurlijke landschapsvor-
men - de typische strokenverkaveling in rechte
en circulaire patronen - nog te herkennen. Alle
natuurlijke processen kennen ook een culturele
component. De tijd waarin we nu leven wordt
vanuit de geologie gezien als het eerste tijdvak
waarin de mens een dominantere invloed op
de aarde heeft dan alle natuurlijke processen
bij elkaar. Hopelijk ligt de sleutel tot duurzame
landschapsbeleving in Holland in de verbinding
tussen natuur en cultuur.
P. Ilisch zet op een rijtje wat bekend is over de
muntslag in Holland in de 11de eeuw hoe de
munten eruit hebben gezien en waar ze zijn
aangetroffen. G. de Langen en H. Mol schrijven
'Kerk, macht en ruimte in Holland tot het midden
van de 11e eeuw'. De bisschop van Utrecht heeft
in Friesland en Groningen een grote bijdrage
geleverd aan de uitbouw van het parochiewezen
sinds ongeveer 950. Eerder fungeerden de kerken
als missiecentra los van elkaar, maar nu werden
ze door hem gaandeweg in districtsverband
ondergebracht. De auteurs vragen zich af hoe
de bisschop ook in het 'Hollandse' Friesland de
territoriale parochie heeft geïntroduceerd.
In Saillant, kwartaalbericht van de Stichting
Menno van Coehoorn (2019,1) schrijft J. van
Bruggen: 'Franse militaire acties aan de Maas
1794'. Aan de Maas, in de wijde omgeving van
's Hertogenbosch, vinden in het najaar van 1794
veel Franse militaire acties plaats. Het begint met
de belegering en de val van het fort Crevecoeur,
gevolgd door de capitulatie van 's Hertogenbosch,
waarna een hele serie acties volgt, eindigend
met de val van Zaltbommel en de hele Bommeler
Waard. En dit vormt weer de inleiding tot de
snelle ondergang van de Verenigde Republiek
der Nederlanden begin 1795. Generaal Pichegru
leidt het Franse leger, de Hertog van York is
aanvoerder van de tegenpartij, een geallieerd
leger bestaande uit Engelsen, Hannoveranen,
Hessen en Nederlanders. In het heetst van de
strijd komt ook Stadhouder Willem V zich in de
strijd mengen. De auteur beschrijft chronologisch
de wederzijdse aanvallen, de mislukkingen
en overwinningen tussen augustus en eind
december 1794.
J. Keppel neemt ons mee naar de Lease Eilan
den, gelegen ten oosten van het eiland Ambon.
Het waren belangrijke productiegebieden van
kruidnagelen. Er zijn nog wat oudere mensen die
Nederlands spreken, maar verder is er niet veel
wat nog herinnert aan de koloniale periode en
de VOC. Er zijn op de eilanden nog enkele resten
van forten aanwezig. Op het eiland Saparua
heeft de VOC ooit de nodige verdedigingswerken
Aanwinsten
69