Zeeland 28.2
palen, digitale datatransporten en multidiscipli
naire samenwerking.
Na het politieke besluit om in de Oosterschel-
de een stormvloedkering te bouwen zijn er meer
dan 300 ontwerpen ingediend. Allen vielen af
omdat de kosten en bouwtijd niet aan de gestelde
eisen voldeden. Het uiteindelijke ontwerp met
monolietpijlers maakte het noodzakelijk dat ach
tereenvolgens de ondergrond verdicht werd, een
bodembescherming werd aangebracht waarna de
pijlers met hoge nauwkeurigheid geplaatst konden
worden. Drie innovatieve schepen, niet in situ
beproefd (een schip met trilnaalden: de Mytilus,
een mattenleggerponton: Cardium en een hef-
schip: Ostrea).
Naast de civiel- en informatietechnische
noviteiten is de Maeslantkering vooral ook in
novatief door de rol van de bouwers die volledig
verantwoordelijk waren voor het ontwerp en de
uitvoering. Kortom, de Deltawerken waren en zijn
het vliegwiel voor het vergaren en verspreiden
van de nieuwe kennis.
Economie
In dit hoofdstuk van het boek worden de econo
mische effecten van de Deltawerken en het regio
naal overheidsbeleid voor de economische ont
wikkeling van Zuidwest-Nederland behandeld. De
aanleg van de dammen zorgden voor verbetering
van mobiliteit, westwaartse verschuiving van de
zoet-zout grens en meer landbouwmogelijkheden.
De meren vergroten ook de toeristische aantrek
kelijkheid. Door een open kering in de Ooster-
schelde bleef de oester- en mosselteelt behouden.
Het kwantificeren van deze effecten is lastig
omdat ook andere overheidsuitgaven zijn gedaan
ter bevordering van de economie in de regio. De
auteurs concluderen dat de Deltawerken vanuit
economisch perspectief weinig invloed hebben
gehad op ontwikkelingen ten aanzien van zee
havens, toerisme en landbouw omdat andere
invloeden veel belangrijker geweest zijn. Wel
zijn de Deltawerken nog steeds een toeristische
trekpleister, maar in de 21e eeuw is een afname
van de toeristenaantallen voor de Deltawerken te
zien: het nieuwtje is eraf.
Toerisme
In dit hoofdstuk wordt specifiek ingegaan op de
effecten van de Deltawerken op de toeristische
ontwikkeling van Zeeland. De Deltawerken heb
ben het recreatieve bezoek aan Zeeland verge
makkelijkt en ook nieuwe elementen toegevoegd.
Op het Veerse Meer en het Grevelingenmeer heeft
de 'kleine watersport' een hoge vlucht genomen,
de open Oosterschelde is aantrekkelijker voor
zeewaardige jachten. Voor het overgrote deel van
de bezoekers staat Zeeland voor strand, zee, de
Deltawerken en de Watersnoodramp. De auteurs
staan stil bij de ontwikkeling van het toerisme
vóór de Ramp, na de Ramp, en na de voltooiing
van de Deltawerken. Verder wordt stilgestaan bij
de (lokale) problemen die het toerisme met zich
meebracht. Tot de oorlog was Walcheren de meest
bezochte regio. Nu is dit Schouwen. De Zeeuws-
Vlaamse kust is een goede derde. Al jarenlang is
Neeltje Jans de drukst bezochte dagattractie in
Zeeland, uiteindelijk ingericht als een pretpark
waarbij de aandacht voor de kering op het
tweede plan terecht gekomen is. De aangelegde
slufter aan de Noordzee (1991) onderstreept de
provinciale beleidskeuze om op de Oosterschelde
alleen extensieve recreatie toe te staan en de
platen en buitendijkse gebieden te vrijwaren van
bebouwing. Het Watersnoodmuseum in de vier
caissons bij Ouwerkerk geeft een beeld van de
impact van de Ramp op de slachtoffers en is een
echte nationale en internationale publiekstrekker.
Ruimtelijke ordening
In dit hoofdstuk wordt ingegaan op de
vormgeving en inrichting van het Deltaland
schap. In het lage deel van Nederland is het
landschap hoofdzakelijk bepaald door de water
staatkundige beginselen en belangen. Daarnaast
hebben de vele overstromingen de structuur
van het Zeeuwse land sterk beïnvloed. Het
Boekbesprekingen
77
