Zeeland 28.4
werkje Ziel-gherechten van De Brune gedrukt en
in 1644 de bekende Chroniick van Zeelandt door
Johan Reygersbergen. Laatstgenoemde uitgave
bracht Roman uit in samenwerking met Michiel
Roman, mogelijk een zoon van hem. Ook broer
Adriaen verzorgde voor hem drukwerk evenals de
Middelburgse drukkers Thomas Berry, Hans van
der Hellen en Hendrick Smidt.
Dat er van Montanus' berijming van Thomas
a Kempis Na-volginge in hetzelfde jaar tevens bij
Jacob de Later, die ook op de Burg in Middelburg
woonde, een identieke uitgave verscheen met een
gelijk titelblad, is niet verwonderlijk. Uitgevers
werkten vaak samen om de kosten te drukken
want papier en lood voor de letters waren duur.
Hoewel van Jacob de Later bekend is dat hij
inderdaad enige werken heeft gedrukt, is hij in
dit geval waarschijnlijk alleen mede-uitgever. Op
grond van het gebruikte vignet (de aanbidding
der wijzen) ligt het voor de hand, dat de berij
ming van Montanus gedrukt is door Hendrick
Smidt in Middelburg. Die gebruikte dit vignet di
verse malen, soms met een eigen toevoeging. Een
zorgvuldig onderzoek van de gebruikte letterty
pen zou dit mogelijk kunnen bevestigen.
Doorwerking
Montanus heeft zijn werkje uitgegeven omdat
Thomas' Navolging bij de gereformeerde piëtisten
veel weerklank vond. Dat dit het geval was, is
voornamelijk te danken aan de Middelburgse
predikant Willem Teellinck (1579-1629) de
'vader' van de Nadere Reformatie.14 Vermoedelijk
is hij in Engeland bij de puriteinen voor het
eerst in aanraking met de Navolging gekomen.
Het boek maakte zoveel indruk op hem, dat hij
belangrijke delen eruit overnam in zijn Sleutel
der Devotie (1624). Gijsbertus Voetius (1589
1676), hoogleraar te Utrecht, spil der Nadere
Reformatie, stemde geheel met Teellinck in en
hij noemde hem zelfs: 'Een tweede Thomas a
Kempis, doch gereformeerden.'15 De volgelingen
van Teellinck en Voetius gingen in hetzelfde
spoor. De berijming van Montanus kan gezien
worden als een bewijs dat dit ook gold voor
de positieve waardering van de Navolging. Er
is sprake van doorwerking tot op de dag van
vandaag. Vrijwel door iedereen wordt dit als
een positieve ontwikkeling gezien, al zijn er
ook stemmen die zeggen dat de gereformeerde
piëtisten zich de Navolging hebben toegeëigend.16
Het boek van Thomas behoort echter tot het
gezamenlijk erfgoed van zowel rooms-katholieke
als protestantse gelovigen. Vanuit Middelburg
heeft Willem Teellinck met betrekking tot de
doorwerking een cruciale rol gespeeld. De
bijdrage van Montanus was op dit punt maar
gering, maar belangrijk genoeg om er aandacht
aan te schenken. Hij zorgde immers voor een
Middelburgse uitgave van de Navolging.
Noten
1 Henk de Jong, Dat boek is subliem, Vincent van Gogh
over de Navolging van Christus, Utrecht 2017.
2 Bill Clinton, Mijn leven, Amsterdam 2004, 948.
3 De Navolging bevat in zijn geheel vier traktaten.
4 A. Ros, 'David Montanus. Stichtelijk dichter tussen Re
naissance en Nadere Reformatie' in: Documentatieblad
Nadere Reformatie, 1995, jaargang 19, nr. 1, 37-58.
5 D. Nauta, Biografische Lexicon voor de Geschiedenis
van het Nederlandse Protestantisme, deel 3, Kampen
1988, 273; W.J. op 't Hof, Encyclopedie Nadere Refor
matie, deel 2, Utrecht 2016, 118-122.
6 Hans Jozef Birker, 'Ohne Thomas kein Liebesglück' in:
Hemerken, das Magazin, das inspiriert, Kempen 2018, 94.
7 David van Bergen, Thomas a Kempis Na-volginge,
voorwoord: 'Bericht aan de Rijm-lievende Christen',
Middelburgh 1665.
8 Navolging I. 1. 1 (Vertaling: Rudolf van Dijk, Kampen
2008).
9 Navolging I. 2. 2 (Vertaling: Rudolf van Dijk, Kampen
2008).
10 Navolging I, 2, 15 (Vertaling: Rudolf van Dijk, Kampen
2008).
11 J.G. C.A. Briels, Zuidnederlandse boekdrukkers en boek
verkopers in de Republiek der Verenigde Nederlanden
omstreeks 1570-1630, Nieuwkoop 1974.
12 In diverse biografieën is foutief als sterfjaar 1675 ver
meld.
13 Catalogus van de Naer-gelaten boeken van Zalr.
Zacharias Roman, bestaende in veelderhande talen en
faculteyten soo gebonden als ongebonden, als-mede
syne sorteringe by hem Gedruckt. Die verkocht sullen
werden met den stocke aen de meestbiedende ten huyse
van de weduwe en erfgenamen, op den 24 Julij 1668. Tot
Middelburgh, Gedruckt by de Weduwe en Erfgenamen
van Zalr. Zacharias Rooman, woonende op den Burght,
Anno 1668. (Herzog August Bibliothek te Wolfenbütel).
Middelburgse uitgave Thomas a Kempis
137
